تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) اندازه گیری می کند که بدن چقدر می تواند قند (گلوکز) را تجزیه کند و از آن استفاده کند و همچنین آن را از جریان خون پاک کند. این تست تحمل گلوکز نیز نامیده می شود که برای تشخیص دیابت انجام می شود و برای بزرگسالان و کودکان بی خطر است.

برای آزمایش، پس از مدتی ناشتا بودن، میزان مشخصی گلوکز بصورت مایع مصرف می شود و بعد از مدتی چند تست خون انجام می شود تا ببینند بدن شما چگونه قند موجود در نوشیدنی را مصرف و کنترل می کند.

تست تحمل گلوکز خوراکی می تواند دیابت نوع ۱ ، دیابت نوع ۲ ، دیابت مرتبط با بارداری (دیابت بارداری ) و سطح بالای قند خون را که فرد را در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ ( پیش دیابت ) قرار می دهد، تشخیص دهد.

این مقاله به این موضوع می پردازد که چرا از تست تحمل گلوکز خوراکی استفاده می شود، در صورت نیاز به انجام آن چه انتظاراتی باید داشت و نتایج شما به چه معناست.

چرا از تست تحمل گلوکز خوراکی استفاده می شود؟

تست تحمل گلوکز خوراکی نشان می دهد که بدن شما تا چه اندازه با قند (گلوکز) بعد از غذا را تحمل می کند. گلوکز نوعی قند است که وقتی بدن کربوهیدرات های غذایی را که می خورید تجزیه می کند ساخته می شود. مقداری از گلوکز برای انرژی استفاده می شود و بقیه ذخیره می شود تا بعداً استفاده شود.

میزان گلوکز خون شما توسط هورمون های انسولین و گلوکاگون کنترل می شود. اگر گلوکز بیش از حد در خون خود دارید، لوزالمعده شما انسولین را ترشح می کند تا به سلول ها در جذب و ذخیره آن کمک کند. اگر قند خون شما پایین بیاید، لوزالمعده گلوکاگون ترشح می کند تا گلوکز ذخیره شده را دوباره به جریان خون شما آزاد کند.

بدن معمولاً قادر است تعادل ایده آل گلوکز خون را حفظ کند. با این حال، اگر بخشی از سیستم کار نکند، گلوکز می‌تواند به سرعت افزایش یابد و منجر به افزایش سطح قند خون ( هیپرگلیسمی ) و دیابت شود.

تست تحمل گلوکز خوراکی می تواند عدم تعادل را در این فرآیند تشخیص دهد در حالیکه سایر آزمایش ها ممکن است نتوانند این اختلال را تشخیص دهند. موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی (NIDDK) توصیه می کند که از تست تحمل گلوکز خوراکی برای موارد زیر استفاده شود:

  • غربالگری و تشخیص پیش دیابت یا اختلال تحمل گلوکز (IGT)      
  • غربالگری و تشخیص دیابت نوع ۲
  • غربالگری و تشخیص دیابت بارداری

از تست تحمل گلوکز خوراکی نیز می توان برای تشخیص موارد زیر استفاده کرد:

  • هیپوگلیسمی واکنشی (هنگامی که قند خون بعد از غذا کاهش می یابد)
  • آکرومگالی (غده هیپوفیز بیش فعال)
  • اختلال عملکرد سلول های بتا (زمانی که انسولین ترشح نمی شود)
  • اختلالات نادری که متابولیسم کربوهیدرات را تحت تأثیر قرار می دهند (مانند عدم تحمل ارثی فروکتوز )

انواع تست تحمل گلوکز خوراکی

نحوه انجام تست تحمل گلوکز خوراکی به اهداف آزمایش بستگی دارد.

غلظت محلول گلوکز خوراکی که می نوشید، زمان انجام آزمایش و تعداد خون گیری می تواند برای هر بیمار متفاوت باشد. برخی از بیماران ممکن است نیاز به پیروی از یک رژیم غذایی کم کربوهیدرات برای آزمایش داشته باشند.

دو نوع استاندارد تست وجود دارد که برای غربالگری و تشخیص استفاده می شود:

  • تست تحمل گلوکز خوراکی دو ساعته: این نسخه با دو خون گیری انجام می شود و برای تشخیص دیابت یا پیش دیابت در بزرگسالان و کودکان غیر باردار استفاده می شود.
  • تست تحمل گلوکز خوراکی سه ساعته: این نسخه با چهار خون گیری انجام می شود و برای غربالگری دیابت بارداری استفاده می شود.

تست تحمل گلوکز خوراکی در دوران بارداری

کالج آمریکایی متخصصین زنان و زایمان (ACOG) توصیه می کند که از نظر دیابت بارداری بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری غربالگری شوید.

با این حال، به جای انجام آزمایش سه ساعته تحمل گلوکز خوراکی، معمولاً توصیه می شود ابتدا یک چالش گلوکز یک ساعته انجام دهید، که مجبور نیستید برای آن ناشتا باشید.

اگر فردی چاق باشد، سابقه خانوادگی دیابت داشته باشد، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) تشخیص داده شده داشته باشد یا در بارداری قبلی دیابت بارداری داشته باشد، چالش یک ساعته گلوکز را می توان قبل از هفته ۲۴ بارداری انجام داد.

اگر آزمایش نشان دهد که مقادیر گلوکز خون شما برابر یا بیشتر از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) باشد، نتایج غیر طبیعی است و لازم است آزمایش کامل تحمل گلوکز خوراکی سه ساعته ادامه دهید. برخی از پزشکان آستانه را برای نیاز به آزمایش دوم تا 130 میلی گرم در دسی لیتر تعیین می کنند.

مزایا و معایب تست تحمل گلوکز خوراکی

تست تحمل گلوکز خوراکی چه مزایایی دارد:

  • این تست حساس تر از آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا (FPG) است. اغلب زمانی سفارش داده می‌شود که پزشک فکر می‌کند که فردی دیابت دارد اما آزمایش FPG معمولی داشته است.
  • می تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات قند خون کمک کند. این بدان معناست که افراد مبتلا به پیش دیابت اغلب می توانند این بیماری را با رژیم غذایی و ورزش درمان کنند و ممکن است نیازی به مصرف دارو نداشته باشند.
  • این تنها آزمایشی است که می تواند به طور قطعی اختلال تحمل گلوکز (IGT) را تشخیص دهد.

تست تحمل گلوکز خوراکی چقدر دقیق است؟

تست تحمل گلوکز خوراکی بسیار دقیق است. درصد نتایج صحیح مثبت تست (حساسیت) بین ۸۱ تا ۹۳ درصد است. این بسیار بهتر از FGP است که حساسیتی بین ۴۵ تا ۵۴ درصد دارد.

با این حال، تست تحمل گلوکز خوراکی نیز محدودیت هایی دارد:

  • این آزمایش زمان بر است، افراد را مجبور به ناشتا بودن می کند و زمان زیادی می برد.
  • نتایج آزمایش می تواند تحت تأثیر استرس، بیماری و داروها باشد.
  • خون پس از جمع‌آوری پایداری کمتری دارد، بنابراین اگر نمونه به‌درستی نگهداری یا نگهداری نشود، گاهی اوقات می‌تواند نتایج را تحت تاثیر قرار دهد.

خطرات تست تحمل گلوکز خوراکی

تست تحمل گلوکز خوراکی بی خطر است. این آزمایش معمولاً یک آزمایش سرپایی است (یعنی نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارید) و براحتی در آزمایشگاه انجام می شود.

شما باید چند نمونه خون بگیرید، اما طولی نمی کشد و معمولاً به هیچ مشکلی (عوارض) منجر نمی شود.

اگر آزمایش تحمل گلوکز خوراکی را انجام دهید، عوارض جانبی یا خطرات بسیار کمی وجود دارد. برخی افراد در نوشیدن محلول گلوکز خوراکی مشکل دارند. آنها ممکن است احساس تهوع و حتی استفراغ کنند. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است آزمایش در آن روز نتواند کامل شود.

افراد در طول آزمایش به دقت زیر نظر گرفته می شوند تا مطمئن شوند که مشکلی نداشته باشند. اگر قند خونشان پایین باشد ( هیپوگلیسمی )، فورا درمان خواهند شد. 

چه کسانی نباید تست تحمل گلوکز خوراکی را انجام دهند؟

در حالی که تست تحمل گلوکز خوراکی برای اکثر افراد بی خطر است، دلایلی وجود دارد که چرا برخی افراد نمی توانند این تست را با خیال راحت انجام دهد و انجام آن می تواند با خطراتی همراه باشد.

شما نباید آزمایش تحمل گلوکز خوراکی انجام دهید اگر:

  • قبلاً مبتلا به دیابت تشخیص داده شده هستید
  • به قند یا دکستروز حساسیت دارید
  • در حال نقاهت پس از جراحی، ضربه یا عفونت هستند
  • تحت فشار روانی شدید هستند
  • تا به حال فلج ناشی از هیپوکالمی را تجربه کرده اید (از سطح پایین پتاسیم )

اگر نمی توانید آزمایش تحمل گلوکز خوراکی را انجام دهید، پزشک شما باید از آزمایش های دیگری برای بررسی سطح گلوکز خون شما استفاده کند. جایگزین‌های آزمایش تحمل گلوکز خوراکی ممکن است شامل آزمایش خون یا ادرار برای بررسی قند خون یا نظارت بر سطح شما در خانه با یک گلوکومتر باشد.