دیابت نوع دو ، بیماری شایعی است که عوامل پیدایش متعددی دارد. در این بیماری قند خون عمدتا به دلیل مقاومت به هورمون انسولین ، در خون تجمع پیدا کرده و میزان قند خون افزایش پیدا می کند. انسولین موجب هدایت قند به داخل سلول های بدن می شود ، با افزایش مقاومت سلولها به آن قند قادر به ورود به سلول ها و سوخت وساز نیست. علل نوع دو دیابت ، بیشتر از عدم رعایت زندگی سالم مانند اضافه وزن و نداشتن تحرک کافی است.

علل شایع ایجاد دیابت

دیابت نوع دو بیماری "شیوه زندگی" (Life Style) است. این بیماری در اثر عدم رعایت اصول بهداشتی زندگی در طولانی مدت ایجاد می شود ، البته در این میان برخی عوامل ژنتیکی هم مهم هستند. علل قابل توجه بیماری عبارتند از:

  1. غذای ناسالم: رژیم غذایی که بیشتر آن از کربوهیدرات و غذاهای قندی و نشاسته ای تشکیل شده باشد ، عامل مهمی برای ابتلا به دیابت نوع 2 است. غذاهای فیبردار ، غلات کامل ، میوه و سبزی احتمال پیدایش این بیماری را کاهش می دهند.

  2. تحرک کم: ورزش و فعالیت بدنی عامل تحریکی مهمی برای جذب قند خون توسط سلولهای عضلانی است. زندگی بدون تحرک و ماشینی خطر ابتلا به مقاومت انسولینی را افزایش می دهد.

  3. افزایش سن: اگر فردی عوامل خطر بسیار زیادی برای دیابت نوع 2 داشته باشد ، احتمال ابتلا به آن را در هر سنی دارد ولی در غیاب این عوامل خطر قوی ، معمولا دیابت نوع 2 در افراد بالای 45 سال دیده می شود.

  4. افزایش چربی خون: بالا بودن سطح چربی های خون چه کلسترول و چه تری گلیسرید ، هر دو در بیماران با دیابت نوع 2 ، افزایش یافته است.

  5. چاقی و افزایش وزن: بالا بودن BMI (شاخص قدی-وزنی) یکی از عوامل خطر شناخته شده برای دیابت نوع2 است. BMI از 25 تا 29/9 به عنوان اضافه وزن و بیشتر از 30 به عنوان چاقی در ابتلا به این بیماری نقش مهمی دارد.

  6. سندرم متابلیک: برخی از افراد در محدوده تعریف شده برای بیماریهایی مانند فشارخون و دیابت نیستند ولی اعداد آنها افزایش یافته و مرزی است. این افزایش اعداد در کنار دور شکم افزایش یافته باهم سندرم متابلیک را کامل می کنند. افرادی که سندرم متابلیک دارند ، به شدت در معرض ابتلا به دیابت قندی نوع 2 هستند.

  7. سابقه دیابت حاملگی: 3 درصد از حاملگی ها با دیابت همراه است. مادرانی که در حاملگی دیابت پیدا می کنند ، در 5 تا 10 سال بعد از حاملگی 3 تا 10 برابر بیشتر از بقیه دچار دیابت نوع 2 خواهند شد. فرزند حاصل از این حاملگی هم در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت است.

  8. ژنتیک و وراثت: افرادی که تعداد بیشتری فرد مبتلا به دیابت نوع 2 در فامیل و خانواده خود دارند ، بیشتر از بقیه در معرض خطر هستند. بیش از 120 ژن در پیدایش این بیماری و مقاومت به انسولین دخالت دارند. البته داشتن زمینه ژنتیکی قوی دلیل قطعی ابتلا به بیماری نیست و رعایت یا عدم رعایت عوامل اکتسابی گفته شده می تواند نقش مهمی در بروز ژن های دیابتی داشته باشند.

عوامل خطر بیماری های قلبی

بالا بودن فشارخون و میزان چربی خون هر دو از عوامل زمینه ساز برای بسیاری از بیماری های متابلیک و هم چنین دیابت نوع 2 هستند. بعد از پیدایش دیابت ، وچود این عوامل باهم حاوی خطرات بسیار زیاد برای سلامتی قلب و پیدایش بیماری های مهم قلبی است.

چاقی: اصلی ترین عامل ایجاد دیابت نوع 2 و سندرم متابلیک در ایران و جهان ، چاقی است. میزان چاقی در ایران به 40 درصد افراد بالای 20 سال می رسد. هم چنین متاسفانه در افراد زیر 20 سال هم میزان چاقی تا 20 درصد گزارش می شود. این میزان از چاقی می تواند زمینه ساز آمار بسیار بالای دیابت نوع 2 در ایران باشد که تا 12 درصد افراد بالای 20 سال را شامل می شود.

هم چنان که چاقی موجب پیدایش دیابت و عدم تحمل قند می شود ، کاهش 5 تا 10 درص از وزن می تواند نقش بسیار مهمی در کنترل و حتی حذف دیابت داشته باشد.

بی تحرکی: سلول های عضلانی سرشار از گیرنده های انسولین و قند خون هستند. عدم فعالیت این عضلات هم می تواند منشا افزایش وزن و چاقی باشد ، که خود یکی از دلایل ایجاد دیابت است و هم خودش نقش مهمی در ایجاد دیابت دارد. فعالیت بدنی علاوه از اثرات آن در کاهش وزن ، کاهش احتمال ابتلا به دیابت و اثرات مفید فعالیت بدنی در کاهش سکته های قلبی ، هم چنین در کنترل سطح قند خون هم از اهمیت زیادی برخوردار است و ورزش منظم یکی از پایه های درمان دیابت است. در مورد دیابت و قلب فعالیت بدنی ، بهترین بازی برد - برد است.

سن بالا: با افزایش سن ، حساسیت سلول های بدن به انسولین کم می شود. هم چنین سلول های پانکراس به موازات افزایش سن ، قابلت تولید و ترشح انسولین خود را از دست می دهند. لذا سن بالا یکی از عوامل پیدایش دیابت نوع 2 است.

سخن آخر: اگرچه دو عامل افزایش سن و سابقه خانوادگی ، تحت کنترل ما نیستند ولی تمام عوامل خطر دیگر برای ابتلا به بیماری مرض قند ، در اختیار ما هستند. در اصل بد نیست دیابت نوع 2 را بیماری ساخته دست خودمان بنامیم. عملکرد و روش زندگی ما است که می تواند ما را در معرض این بیماری های خطرناک و مهم قرار دهد.

 دکتر امیرفرهنگی

کلینیک قلب من