آنژین قلبی چیست؟

آنژین (که به آن آنژین صدری هم گفته می شود) ، به علایمی گفته می شود که در اثر ایسکمیو نرسیدن خون به قسمتی از عضله قلبی بوجود می آید. شایعترین علت نرسیدن خون به عضلات قلب ، تنگی عروق کرونری قلب است. درد قلب و درد قفسه سینه مهمترین جزء آنژین است ولی علایم دیگری هم در کنار آن می تواند بوجود آید.

دو نوع آنژین وجود دارد: آنژین پایدار و آنژین ناپایدار. در آنژین ناپایدار علایم قلبی در حالت استراحت یا با فعالیت خیلی کم ایجاد می شود و جزو اورژانس های قلب محسوب می شود و در نوشته دیگری در مورد آن صحبت کرده ایم. در این نوشته در مورد علل و علایم آنژین پایدار قلبی خواهیم نوشت.

علایم آنژین پایدار قلبی در اثر تنگی ثابت و پایدار عروق کرونر ایجاد می شود. رسوب چربی و تنگی عروق تغذیه کننده قلبی باعث کاهش خونرسانی به قسمتی از عضلات قلب می شود. در زمان استراحت که ضربان قلب پایین است و قلب نیاز زیادی به اکسیژن ندارد ، کاهش خونرسانی به قلب حتی تا 70 درصد میزان پایه هم معمولا نیازهای قلب به اکسیژن را برآورده کرده و علامت مهمی ایجاد نمی کند. با شروع هرگونه فعالیت بدنی قلب مجبور به تامین خون بیشتری برای بدن است و باید با قدرت و ضربان بیشتری کار کند لذا ضربان قلب شروع به افزایش می کند تا نیاز عضلات و بدن را به اکسیژن تامین نماید. با افزایش کار و تعداد ضربان قلب نیاز خود قلب به اکسیژن و مواد غذایی افزایش پیدا می کند و میزان خونی که به قلب می رسد قادر به تامین نیازهای خود قلب نخواهد بود. از این رو علایم کمبود اکسیژن در قلب ایجاد می شود که به آن ایسکمی گفته می گویند. ایسکمی باعث می شود تا سلول های قلبی در اثر کمبود مواد غذایی لازم و اکسیژن دچار درد و ناراحتی بشوند و به این ترتیب انژین ایجاد می شود.

علایم آنژین قلبی معمولا در یک میزان مشخصی از فعالیت بدنی ایجاد می شود و با قطع فعالیت و استراحت کم شده و از بین می رود لذا به آن آنژین پایدار می گویند. در برخی از بیماران تنگی عروق قلب یکباره تشدید شده و در مواردی حتی به 100 درصد قطر رگ قلب هم می رسد. در این بیماران آنژین و درد قلب با فعالیت بدنی خیلی کم یا حتی در حالت استراحت ایجاد می شود و برخلاف آنژین پایدار تا ساعتها هم ادامه پیدا می کند. لذا به این نوع از آنژین ، آنژین ناپایدار گفته می شود.

 علایم آنژین پایدار

بیماران با آنژین پایدار معمولا در زمان خواب ، استراحت و حتی در فعالیتهای بدنی معمولی علامتی ندارند. با افزایش میزان فعالیت بدنی (معمولا بالا رفتن از یک مسیر شیبدار یا دو طبقه پله) علایم آنژین شروع می شود.

مهمترین قسمت آنژین ، احساس سنگینی و فشار در قفسه سینه است. این ناراحتی که گاها مانند مچاله شدن یا احساس گرما هم بیان می شود در وسط قفسه سینه و پشت استخوان جناغ سینه ایجاد می شود و برخلاف دردهای مربوط به دیواره قفسه سینه که به صورت نقطه ای و محدود به یک محل مشخصی از قفسه سینه هستند ، ناراحتی مربوط به آنژین قلب حالت پراکنده و منتشر دارد. بعد از شروع ناراحتی در قفسه سینه درد می تواند به فک ، شانه و دست چپ ، ناحیه بالای شکم و گاها پشت قفسه سینه هم انتشار پیدا کند. در برخی از بیماران ندرتا درد وسط قفسه سینه با شدت کمتری احساس شده و برعکس انتشار درد به گردن یا دست چپ با شدت بیشتری احساس میشود. ندرتا بیمارانی هم هستند که تنها علامت آنژین آنها درد دست چپ ، شانه چپ یا ناحیه گردن است. ناراحتی آنژین قلبی با کاهش شدت فعالیت بدنی ، توقف آن یا با مصرف قرصهای نیتروگلیسرین زیرزبانی از بین می رود. یک آنژین قلبی تیپیک معمولا بین دو دقیقه تا بیست دقیقه طول می کشد. ادامه پیدا کردن درد سینه بیشتر از 20 دقیقه نشان دهنده ناپایدار شدن تنگی عروق کرونر بوده و لازم است هرچه سریعتر به اورژانس مراجعه نمایید.

به غیر از احساس سنگینی و درد بر روی قفسه سینه ، علایم دیگری هم همراه با آنژین صدری می توانند وجود داشته باشند ، مانند:

-تنگی نفس و احساس خفگی

-تهوع

-عرق سرد

-سرگیجه و خستگی

-و گاها احساس سبکی سر

در برخی از بیماران به ویژه در افراد مسن ، بیماران دیابتی و افراد با سابقه فشارخون بالا و هم چنین در خانمها ، درد سینه بسیار خفیف بوده یا اصلا ایجاد نمی شود و به جای آن این علایم جانبی به عنوان علامت اصلی خود را نشان می دهند. لذا لازم است در همه افراد به ویژه در گروه هایی که اشاره شد به ایجاد این علایم در زمان فعالیت بدنی توجه کرد و نسبت به آنها به عنوان علایم انسداد عروق قلب ، حساس بود.

علت آنژین قلبی

شایع ترین علت آنژین قلبی ، انسداد عروق کرونر قلبی است. در افرادی که مستعد تنگی عروق قلبی هستند ، چربی خون به ویژه کلسترول در دیواره عروق قلب رسوب می کند و به مرور زمان تبدیل به برجستگی های پر از چربی می شود که به آن پلاک آتروسکلروزی گفته می شود. این پلاک چربی رفته رفته موجب تنگی فضای داخل رگ قلبی شده و در اثر این تنگی از میزان خونرسانی به عضلات قلب کاسته خواهد شد. این تنگی در مراحل اولیه علامتی ایجاد نمی کند و معمولا علایم زمانی ایجاد می شوند که سطح مقطع رگ قلب به کمتر از 50 درصد مقدار نرمال برسد یعنی شدت تنگی بیشتر از 50 درصد قطر رگ قلب باشد. در این زمان است که فرد در زمان استراحت علایمی ندارد ولی با فعالیت بدنی و افزایش نیاز قلب به اکسیژن و مواد غذایی آنژین قلبی شروع می شود. در برخی از بیماران علایم آنژین قلبی در شدت کمتری از تنگی عروق کرونر ایجاد می شود و این بیماران زودتر از بقیه دچار علایم قلبی می شوند مانند:

• افراد با فشارخون بالا که در آنها نیاز قلب به اکسیژن بیشتر از افراد نرمال است.
• افراد با کم خونی شدید
• افراد سیگاری که میزان اکسیژن خون آنها پایین است.
• افراد با استرس و اضطراب زیاد
• و در برخی از بیماران قلبی مانند تنگی دریچه آئورت و کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک

در این گروه از بیماران به دلیل نیاز بالای قلب به اکسیژن معمولا در تنگی عروق کرونر خفیف و گاها حتی بدون وجود تنگی عروق کرونر ، علایم درد سینه و آنژین ایجاد می شود.

بررسی آنژین قلبی

اگر شما علایم آنژین دارید ، لازم است در اولین فرصت توسط پزشک قلب ویزیت شوید. معمولا پزشک بعد از شنیدن شرح حال علایم شما و انجام معاینات قلبی برای تایید تشخیص تنگی عروق کرونر و هم چنین شدت بیماری شما از تست های قلبی استفاده خواهد کرد:

آزمایش خون:

 برخی از بیماریها مانند دیابت و چربی خون بالا به عنوان عوامل خطر بیماری قلبی مطرح هستند که لازم است حتما مورد ازمایش قرار بگیرند. هم چنین لازم است برای تشخیص عملکرد کلیه ، کبد ، کم خونی ، میزان یونهای ضروری بدن مانند کلسیم و پتاسیم هم تست خون انجام شود. اطلاع از نتایج این آزمایشات در شروع و ادامه درمانهای دارویی و آنژیوگرافی ضروری است.

نوار قلب:

 نوار قلب بیشتر برای تشخیص ریتم قلب استفاده می شود ولی می تواند نشان دهنده بسیاری از بیماری های قلبی مانند سکته قلبی ، انسداد عروق کرونر ، ضخیم شدن عضلات قلب و بلوک های شاخه ای باشد. متاسفانه نوار قلب که در حالت استراحت انجام می شود ، احتمال دارد نتواند تنگی عروق کرونر را نشان دهد و لازم است از تست های تحریک قلب مانند تست ورزش استفاده شود.

اکوکاردیوگرافی:

 با استفاده از اکوی قلب اطلاعات بسیار خوبی در مورد قدرت انقباض قلب و وضعیت عملکرد آن می توان به دست آورد. هم چنین بهترین راه برای بررسی ضخامت قلب و بیماری دریچه های قلب ، انجام اکوکاردیوگرافی است. از اکوی قلب در بررسی تقریبا تمام بیماران با شک به تنگی عروق قلبی و علایم آنژین استفاده می شود.

تست ورزش:

 تست ورزش که به صورت راه رفتن سریع یا دویدن بر روی دستگاه تردمیل است ، برای وارد کردن استرس به قلب و افزایش نیاز عضله قلب به اکسیژن انجام می شود. با این روش دقت نوار قلب برای تشخیص تنگی عروق کرونر بیشتر شده و تا 80 درصد موارد می رسد.

اسکن هسته ای قلب:

 این تست مانند تست ورزش برای ایجاد استرس در قلب و نشان دادن تنگی عروق کرونر مورد استفاده قرار می گیرد و معمولا در افرادی که قادر به انجام تست ورزش نیستند یا نوار قلب غیر طبیعی دارند ، درخواست می شود. برای انجام اسکن هسته ای قلب در دو مرحله استراحت و ورزش داروی رادیواکتیو مانند تالیوم یا تکنسیوم به بدن تزریق شده و تصاویر قلب به وسیله دستگاه گاما کمرا ، ثبت می شود. اسکن هسته ای نسبت به تست ورزش دقت بیشتری در تعیین بیماری و ارزیابی شدت آن دارد.

استرس اکوکاردیوگرافی:

 کاهش خونرسانی به عضلات قلبی علاوه از اینکه موجب درد سینه می شود ، با کاهش اکسیژن و مواد غذایی در آنها باعث کاهش حرکات عضله قلبی هم خواهد شد. مشاهده قسمتی از عضله قلب که نسبت به بقیه قسمتها دچار کاهش در میزان حرکت و قدرت انقباضی شده است ، می تواند دلیلی برای تشخیص تنگی عروق آن قسمت از قلب باشد. در بیمارانی که در اکوی در حال استراحت آنها این اختلاف در حرکات دیده نمی شود می توان از داروهای تحریک کننده قلب مانند دوبوتامین برای ایجاد استرس در قلب استفاده نمود. در این روش که در حقیقت تغییرات ایجاد شده در جریان فعالیت بدنی را در قلب تقلید می کند ، کاهش حرکات یک یا چند قسمت از قلب نشان دهنده تنگی رگهای همان منطقه از قلب است.

سی تی آنژیوگرافی قلب:

 این تست در اصل همان سی تی اسکن قلب است با این تفاوت که در زمان انجام سی تی اسکن ، ماده حاجب رادیولوژی از طریق رگ دست تزریق می شود و بعد از چند ثانیه که ماده حاجب به عروق قلب می رسد تصاویر سی تی اسکن از قلب گرفته می شود. در این روش میزان رسوب کلسیم در دیواره عروق کرونر قابل مشاهده است. رسوب کلسیم در جدار عروق قلب نشان دهنده بیماری آنها و پلاک های چربی دیواره رگ است. هم چنین در سی تی آنژیوگرافی با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری می توان قسمت های داخلی عروق قلب را بازسازی کرده و اگر تنگی در آنها وجود داشته باشد ، آن را مشاهده کرد. البته بیشترین استفاده از سی تی آنژیوگرافی برای رد کردن وجود بیماری قلبی در مواردی است که این تست نرمال گزارش می شود. متاسفانه موارد مثبت کاذب سی تی آنژیوگرافی زیاد بوده و بیشتر موارد مثبت این تست احتیاج به انجام آنژیوگرافی عروق کرونر و تایید تشخیص دارد. 

آنژیوگرافی عروق کرونر:

از این روش معمولا بعد از انجام تست های تشخیصی که در بالا ذکر شد استفاده می شود. اگر بعد از انجام تست های تشخیصی غیرتهاجمی اولیه ، نتیجه تست نشان دهنده تنگی مهم در عروق کرونر قلب بود ، برای تایید تشخیص و انتخاب روش درمانی لازم است آنژیوگرافی عروق کرونر انجام شود. البته در برخی از بیماران آنژیوگرافی قلب از ابتدا و بدون انجام تست های ذکر شده در بالا انجام می شود مانند:

• افرادی که علایم قلبی شدید دارند.
• افرادی که با درمان دارویی ، علایم آنها ادامه پیدا می کند.
• افرادی که در اکوی قلب آنها شواهد نارسایی قلب دیده می شود.
• افرادی که سابقه جراحی قلب باز یا آنژیوپلاستی با استنت یا بالون دارند. 

درمان آنژین قلبی

درمان آنژین قلبی به علت آن بستگی دارد. اگرچه شایعترین علت آن تنگی عروق کرونر است ولی اصلاح شرایط که منجر به تشدید علایم می شوند می تواند در کاهش درد قلبی نقش بسزایی داشته باشد. مانند درمان کم خونی ، کنترل فشارخون بالا ، درمان سایر بیماریهای قلبی مانند نارسایی قلب و بیماری دریچه های قلب.

اولین قدم در درمان آنژین قلبی ناشی از تنگی عروق کرونر تغییر شیوه زندگی است. شیوه زندگی غلط یکی از مهمترین عوامل موثر در ایجاد و تشدید علایم تنگی عروق کرونر است و اصلاح آن می تواند نقش مهمی در بهبود بیماری و آنژین قلب داشته باشد. تغییراتی مانند:

• قطع مصرف سیگار
• کاهش وزن در صورت بالا بودن آن و رسیدن به وزن سالم
• بهبود روش های تغذیه ای و مصرف غذاهای سالم برای قلب
• انجام حرکات و فعالیتهای بدنی. در مورد شروع به ورزش و انجام فعالیت های بدنی لازم است حتما قبل از آن با پزشک خود مشورت نمایید. لازم است شما برنامه ورزشی کنترل شده و متناسب با شدت علایم قلبی خود داشته باشید و شاید در مراحل اولیه پزشک شما تصمیم به انجام تست ورزش و توصیه سطح مناسب از فعالیت برای شما داشته باشد.

اقدام بعدی استفاده از دارو است. از داروها می توان برای کاهش علایم آنژین قلبی ، پیشگیری از ایجاد سکته حاد قلبی و کاهش عوارض تنگی عروق کرونر استفاده کرد. مصرف برخی از داروها مانند آسپیرین و داروهای استاتینی در اغلب بیماران با علایم آنژین ضروری است. در کنار این ها می توان از داروهای بتابلوکر ، کلسیم بلوکر و نیتراتها برای کاهش علایم آنژین استفاده نمود.

در مواردی که علایم بیمار به درمان دارویی پاسخ ندهد یا تغییرات پرخطری در تستهای انجام شده دیده شود لازم است بیمار تحت آنژیوگرافی عروق قلبی قرار بگیرد و براساس نوع و شدت درگیری عروق قلبی از آنژیوپلاستی یا جراحی قلب برای کاهش علایم بیمار و کم کردن از خطر حملات قلبی در آینده استفاده نمود.

قلب من: لطفا به توصیه های زیر عمل کنید:

• اگر علایم آنژین قلبی دارید یا علایم همراه با آن را دارید حتما به پزشک مراجعه نمایید. به ویژه اگر عوامل خطر قلبی مانند دیابت یا چربی خون بالا دارید.
• اگر شما به دلیل آنژین قلبی تحت درمان هستید ، هرگونه تعییر علایم مانند افزایش شدت یا کیفیت درد سینه را به پزشک خود اطلاع دهید.
• آشنا بودن به علایم بیماری و درمان های آنژین قلبی ، می تواند در روند تشخیص و درمان تنگی عروق کرونر بسیار کمک کننده باشد.