شریان آئورت اصلی ترین رگ بدن است که خون را از قلب خارج می کند و به وسیله شاخه‌های متعدّدی آن را در اندامها و قسمتهای مختلف بدن توزیع می کند.
آئورت بلافاصله بعد از دریچه آئورت قلب شروع می شود. قسمت ابتدایی شریان آئورت اصطلاحاً ریشه آئورت نام دارد که رگهای تغیه کننده قلب یا همان عروق کرونر از آن جدا می شوند. در ادامه مسیر شریان آئورت وارد قفسه سینه می شود که به آن آئورت صعودی می گویند. آئورت بعد از صعود وارد ناحیه گردن می شود که این قسمت به قوس آئورت مشهور است. قوس آئورت در ناحیه گردن به ترتیب رگهای براکیوسفالیک ، کاروتید چپ و رگ دست چپ را تغذیه می کند و سپس وارد ناحیه پشت قفسه سینه می شود که بعد از آن آئورت نزولی نام دارد. از این قسمت از آئورت رگهای مربوط به ریه، ستون فقرات و نخاع جدا می شوند.
سپس با عبور از پرده دیافراگم آئورت شکمی ایجاد می شود که عروق مربوط به معده، روده‌ها، کبد، طحال و کلیه ها از آن جدا می شود. آئورت شکمی در ادامه به رگهای ایلیاک راست و چپ تقسیم می شود که به ترتیب وارد پای راست و چپ می شوند و آنها را خونرسانی می کنند.
آناتومی آئورت
شریان آئورت اصلی ترین رگ بدن است و اولّین رگی است که خون قلب با فشار وارد آن می شود. به همین دلیل دیواره شریان آئورت ویژگی های منحصر به خود را دارد. آئورت در عین حالی که باید بسیار محکم و مقاوم باشد تا بتواند فشار بالای خون پمپاژ شده از قلب را تحمّل نماید، باید نرم و منعطف هم باشد تا بتواند حجم بالای خون ورودی را در خود جای دهد و به تدریج فشارخون را به اعضای دیگر بدن منتقل نماید. این موضوع به دلیل ساختمان منحصر بفرد دیواره آئورت است که حاوی لایه های متعدد عضلانی، لایه های رشته های بافت همبندی کلاژن و الاستین است که همزمان قدرت و انعطاف را باهم ایجاد می کنند.
آئورت نرمال در افراد طبیعی حداکثر قطر ۳۰ میلی متری دارد. البتّه قطر آئورت بسته به جنسیت افراد، سن، قد و نژاد فرد می تواند متفاوت باشد. دیواره آئورت بصورت نرمال ضخامتی بین ۲ تا ۳ میلی متر دارد و از سه لایه مختلف تشکیل شده است:
- لایه داخل رگ: اینتیما
- لایه میانی رگ: مدیا
- و لایه خارجی آئورت: ادوانتیس
دایسکشن آئورت چیست؟
در دایسکشن آئورت لایه داخلی و پوشاننده آئورت که اینتیما نام دارد، پاره می شود. این پارگی باعث می شود تا خون پرفشار داخل آئورت وارد لایه‌های دیواره آئورت شود. در اینصورت فشارخون باعث می شود تا لایه های دیواره آئورت از هم باز شوند و در داخل دیواره آئورت حوضچه‌هایی از خون شکل می گیرد. جریان خون داخل دیواره معمولاً در دیواره رگ به حرکت خود ادامه می دهد تا زمانی که خون بتواند مجدداً از راه یک سوراخ جدید در لایه داخلی رگ، وارد شریان آئورت شود یا اینکه لایه خارجی رگ را پاره کرده و به خارج آئورت بریزد که این موضوع می تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد.
علایم دایسکشن آئورت
پاره شدن آئورت بسیار دردناک است و شروع علایم این بیماری هم با درد همراه است. درد ناشی از دایسکشن آئورت بسیار شدید است و نکته جالب اینکه این درد از همان زمان شروع در حداکثر میزان و غیر قابل تحمل است. برخی از افراد همزمان با درد شدید قفسه سینه، احساس پاره شدن دیواره آئورت را احساس می کنند و درد خنجری و احساس پاره شدن عروق داخل قفسه سینه را بیان می کنند. البتّه برخی از افراد که از مواد مسکّن و مخدّر استفاده می کنند و حس درد در آنها کم است یا سابقه فشارخون یا دیابت دارند و در افراد مسنّ احتمال دارد درد دایسکشن بصورت درد عادی و نه چندان شدید قفسه سینه احساس شود.
درد ناشی از دایسکشن آئورت با پیشروی پاره شدن آئورت تغییر مسیر می دهد. به این صورت که درد در زمان شروع در جلوی قفسه سینه و ناحیه پشت جناق قفسه سینه است. بعداً به ناحیه گردن و پشت قفسه سینه منتقل می شود و نهایتاً می تواند به ناحیه شکم و حتی لگن هم برسد. گاهاً که شروع دایسکشن از قسمت شکمی آئورت است، درد می تواند از ناحیه شکم یا لگن شروع شود.
مهمترین علامت دایسکشن آئورت درد بسیار شدید و احساس پاره شدن در داخل قفسه سینه، پشت قفسه سینه یا شکم است.
همراه با درد قفسه سینه این علایم هم می توانند در دایسکشن آئورت دیده شوند و اگر شما یا یکی از اطرافیان و همکارانتان این علایم را پیدا کردند، تماس با اورژانس ضروری است.
- کاهش هوشیاری
- ضعف یکطرفه دست و پا - علایم شبیه به سکته مغزی
- ضعف و بیحالی شدید
- احساس تنگی نفس ناگهانی
عوامل زمینه‌ساز دایسکشن
برخی از بیماریها و شرایط بالینی هستند که افراد را مستعدّ پارگی یا دایسکشن آئورت می کنند. احتمال بروز بیماری در جامعه زیاد بالا نیست و هر سال چیزی در حدود ۸ تا ۱۰ نفر در هر صدهزار نفر جمعیّت به این بیماری مبتلا می شوند، با این حال برخی از افراد استعداد بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند. از جمله:
افراد با فشار خون بالا: بویژه در افرادی که فشارخون کنترل نشده دارند. افراد با فشارخون بالا بسیار بیشتر از بقیّه افراد احتمال دارد به پاره شدن آئورت مبتلا شوند. کنترل دقیق و منظّم فشارخون بالا می تواند جلوی بسیاری از خملات قلبی و عروقی را بگیرد.
سابقه فامیلی: افرادی که در بستگان درجه یک یا درجه دو آنها سابقه دایسکشن آئورت وجود دارد، به احتمال بیشتری از بقیّه افراد احتمال دارد به دایسکشن آئورت مبتلا شوند.
سندرم مارفان: در این سندرم که منشأ ژنتیکی و فامیلی هم دارد، قد افراد بصورت غیرطبیعی بلندتر از افراد دیگر است و بلندی قد بیشتر در بالاتنه و دستها است. این افراد همزمان در‌رفتگی لنز چشم، دیسک کمر و بیماریهای قلبی هم دارند. افراد با سندرم مارفان و بیماریهای مشابه مانند اهلرز-دانلوس با احتمال بسیار بیشتری از افراد عادی دچار دایسکشن آئورت می شوند.
سابقه بیماری آئورت: افرادی که آنوریسم و گشادی آئورت دارند، افرادی که سابقه تعویض دریچه آئورت و دستکاری آئورت دارند هم استعداد بیشتری از بقیّه برای ابتلا به دایسکشن آئورت دارند.
دریچه آئورت دولتی: افراد با این بیماری مستعدّ دایسکشن آئورت و همچنین بیماریهای دریچه آئورت هستند.
مصرف موادّ محرّک: استفاده از موادّ محرّک مانند کوکائین، اکس و شیشه می توانند موجب دایسکشن آئورت حتّی در افراد نرمال شوند.
تروما و ضربه: افتادن از ارتفاع، پریدن از بلندی، تصادف با اتومبیل یا موتورسیکلت می توانند با ایجاد حرکات رفت و برگشت در آئورت موجب پاره شدن آن بشوند. حبس نفس شدید مانند آنچه که در هل دادن ماشین، برداشتن اجسام سنگین یا در زمان زور زدن اتّفاق می افتد هم می توانند موجب پارگی آئورت شوند.
عوارض و خطرات بیماری
پارگی آئورت یکی از مهمترین بیماریهای قلب و عروق است و اهمیّت آن هم بدلیل کشنده بودن آن است. این بیماری آمار مرگ و میر و عوارض زیادی دارد بطوریکه در صورت عدم درمان در روز اوّل تا ۲۵ درصد و در هفته اوّل تا ۵۰ درصد افراد با دایسکشن آئورت فوت می شوند. به دلیل مرگ و میر و عوارض بالای این بیماری آشنایی با علایم و علل زمینه‌ساز دایسکشن آئورت بسیار جدی است.
به غیر از مرگ و میر، دایسکشن آئورت با عوارض زیادی هم همراه است. به دلیل پاره شدن دیواره رگ تقریباً هر شاخه عروقی که در مسیر دایسکشن باشد، کارایی خود را از دست می دهد. عوارضی مانند سکته مغزی، انسداد عروق شکم، انسداد عروق نخاعی و فلج پا از عوارض مهمّ دایسکشن آورت هستند.
انواع دایسکشن آئورت
بیماری دایسکشن آئورت انواع مختلفی دارد و به روش های مختلف براساس شدّت و وسعت درگیری، تقسیم می شود. مهمترین نوع تقسیم بندی دایسکشن آئورت به دو تیپ A و B است. در انواعی از دایسکشن آئورت که آذورت صعودی یا قسمت ابتدایی آذورت درگیر باشد، میزان بروز عوارض و مرگ و میر به شدّت بالا است که به این نوع تیپ A گفته می شود. در تیپ B دایشکشن آئورت پارگی رگ در قست نزولی آئورت روی می دهد که طبیعتاً با عوارض و مرگ و میر کمتری همراه است.
غیر از محل درگیری در آئورت شدّت بیماری هم متفاوت است و بر این اساس انواعی از دایسکشن بصورت کلاسیک، خونریزی جدار آئورت IMH و زخمهای آئورت نفوذی PAU هم تعریف شده‌اند.
تشخیص دایسکشن آئورت
برای تشخیص دایسکشن آئورت از روشهای مختلفی می توان استفاده نمود. روشهای تشخیص مانند اکوی قلب، اکو از راه مری، سی تی اسکن، MRI و آنژیوگرافی را می توان برای تشخیص دایسکشن آئورت استفاده کرد. با اینحال بهترین و کمک کننده ترین روش تشخیص دایسکشن آئورت انجام سی تی اسکن با تزریق ماده حاجب است. در این روش می توان کل طول آئورت را مشاهده کرد و از دامنه گسترش بیماری و عوارض آن مطلع شد. همچنین استفاده از این روش می تواند به انتخاب روش درمان دایسکشن آئورت هم کمک نماید.
درمان دایسکشن آئورت
دایسکشن آئورت جزو اورژانس های پزشکی است و احتیاج به تشخیص و درمان سریع و به موقع دارد.
اولین و مهمترین گام اصلاح شرایط همودینامیک شامل فشارخون و ضربان قلب است. فشارخون بالا و پایین هردو در مورد دایسکشن آئورت خطرناک هستند و رساندن سریع فشارخون به حد ایده‌ال ضروری است. همچنین برای جلوگیری از انتشار موج پارگی آئورت باید تعداد ضربان قلب را تا حد امکان کاهش داد.
در کنار این اقدامات اولیه باید پلن اصلی درمان را مشخص نمود. درمان اصلی دایسکشن آئورت به یکی از این سه روش صورت می گیرد:
- جراحی باز و ترمیم پارگی آئورت
- استفاده از استنت و گرافت استنت برای ترمیم پارگی
- کنترل علایم حیاتی و استفاده از دارو و تحت نظر گرفتن بیمار
انتخاب هرکدام از این روشها به نوع دایسکشن، محل پارگی آئورت و وضعیت بالینی بیمار مربوط است.
اگرچه میزان خطر و ریسک جراحی و اینترونشن در دایسکشن آئورت زیاد است ولی باید توجّه داشت که این خطر در برابر خطرات بسیار بالای بیماری ائورت بسیار اندک و قابل قبول است.
گاهاً بیماران برای اصلاح کامل بیماری به چندین مرحله از عمل جراحی، استنت و درمانهای دارویی نیاز دارند و در برخی موارد هم امروزه از روشهای هیبرید و ترکیبی برای اصلاح بیماریهای آئورت استفاده می شود.
دیدگاه خود را بنویسید