Qp/Qs

این نسبت یکی از معیارهای تعیین میزان شانت خون در بیماریهای مادرزادی قلب است.

Qp به معنی میزان جریان خون از شریان ریه است.

Qs  به معنی میزان جریان خون از شریان آئورت است.

نسبت جریان خون ریه به جریان خون آئورت معیاری از شدت و میزان جریان خونی است که در بیماریهای مادرزادی قلب ، بین دو طرف قلب جابجا می شود.

مفهوم Qp/Qs

در حالت نرمال حفرات سمت راست قلب خون را از سیاهرگهای بدن می گیرند و به سرخرگ ریوی وارد پمپاژ می کنند. در سمت مقابل حفرات سمت چپ قلب همان میزان خون را از ریه تحویل می گیرند و عیناً از طریق آئورت وارد بدن می کنند. از اینرو میزان جریان خون در سمت راست و سمت چپ قلب برابر و در حدود 5 لیتر در هر دقیقه است.

در حالت نرمال هیچ گونه ارتباطی بین سمت راست و سمت چپ قلب وجود ندارد ، به همین دلیل میزان جریان خون ریه (Qp) با میزان جریان خون سیستمیک یا آئورت (Qs) برابر است به همین دلیل Qp/Qs نرمال برابر با عدد یک خواهد بود.

Normal Qp/Qs = 1


گردش خون نرمال

وقتی دیواره بین دو سمت راست و چپ قلب سوراخ باشد، طبیعتاً بسته به قدرت انقباضی و فشار داخل حفرات قلب و همچنین اندازه سوراخ قلب ، مقداری از جریان خون به جای اینکه به سمت جلو حرکت کند ، بین دو سمت قلب جابجا خواهد شد. این امر باعث می شود تا دیگر میزان جریان خون ریوی و سیستمیک برابر نباشند.

در بیماریهای مادرزادی قلبی که مسیر جریان خون ( یا شانت) از راست به چپ باشد ، میزان جریان خون چپ یا سیستمیک از میزان جریان خون ریوی بیشتر شده و میزان این نسبت کمتر از یک خواهد شد.

Qp/Qs < 1 : در شانت راست به چپ

برعکس در بیماریهای مادرزادی قلبی که مسیر جریان خون ( یا شانت) از چپ به راست باشد ، میزان جریان خون راست یا ریوی از میزان جریان خون سیستمیک یا آئورت بیشتر شده و میزان این نسبت بیشتر از یک خواهد شد.

Qp/Qs > 1 : در شانت چپ به راست

 اگر این نسبت کمتر از یک باشد یعنی جریان خون سمت راست قلب که حاوی خون تیره و فاقد اکسیژن است ، وارد سمت چپ قلب و شریان آئورت و اعضای بدن می شود. این اتفاق خوب نیست و می تواند به سیانوز و کبودی لب و دهان و کمبود اکسیژن در اعضای بدن منجر شود.

اگر این نسبت بیشتر از یک باشد یعنی خون سمت چپ قلب که خون تمیز و سالمی است ولی فشار بالایی دارد ، وارد شریان ریوی و سمت راست قلب می شود که فشار خون پایینی دارند. این امر اگرچه علایم کمبود اکسیژن ایجاد نمی کند ولی اگر شریان ریه به صورت مداوم در معرض حجم بالای خون و فشار خون بالا قرار بگیرد ، رفته رفته انعطاف و نرمی خود را از دست داده و سفت می شود. این سفتی ریه می تواند به اشکال عملکرد ریه و علایمی مانند تنگی نفس و خستگی منجر شود.

نسبت Qp/Qs  علاوه از تعیین جهت شانت خون ، شدت آن را هم نشان می دهد.

اگر این نسبت کمتر از 1.5 باشد ، نشان دهنده این است که میزان شانت زیاد نیست و عوارض بیماری هم در آینده کم خواهد بود. بعضی از پزشکان ، بیماریهای مادرزادی با شانت کمتر از 1.5 را درمان نمی کنند ولی برخی دیگر به دلیل خطر "آمبولی پارادوکس" تمایل به درمان آنها دارند.

نسبت Qp/Qs  بیشتر از 1.5 نشان دهنده مهم بودن بیماری زمینه ای است و همه پزشکان بر درمان هرچه سریعتر آن توافق دارند. نسبتهای بیشتر از 2 و 2.5 دلالت بر شدت بیش از حد بیماری و درمان فوری نقص مادرزادی دارند.