چاقی را دیگر باید به عنوان بیماری در نظر گرفت. مطالعات متعدّدی نشان داده اند که هم اضافه وزن - BMI از ۲۵ تا ۲۹.۹ - و هم چاقی - BMI بالاتر از ۳۰ - قادرند هم موجب بیماری قلبی و هم باعث افزایش مرگ و میر بدلیل عوارض قلبی گردند. به همین دلیل چاقی و اضافه وزن احتیاج به آگاهی و درمان مناسب دارند.
یکی از مهمترین عوارض و بیماریهایی که توسط اضافه وزن و چاقی ایجاد می گردد، فشارخون بالا است.
آیا چاقی باعث فشارخون بالا می شود؟
چاقی به طور قابل توجهی خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از موارد فشار خون اولیه، که حدود ۶۵ تا ۸۰ درصد تخمین زده می‌شود، می‌تواند به چاقی نسبت داده شود. اگر توزیع چربی خون در بدن را هم لحاظ کنیم، افزایش چربی احشایی و تجمع چربی در اطراف شکم با افزایش بیشتر فشارخون مرتبط است.
امّا چرا افزایش وزن و چاقی با فشارخون بالا همراه است؟
افزایش توده بدن
موضوع خیلی ساده است. قلب باید تا قبل از چاقی برای ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم توده بدن کار کند و فشار لازم برای رساندن خون با این میزان از بدن را تولید نماید، در حالیکه اگر توده بدن به ۹۰ یا ۱۰۰ کیلوگرم یا بیشتر برسد، به همان میزان لازم است فشارخون بیشتری تولید شود تا خون بتواند به همه جای بدن برسد. اگر بخواهیم مقایسه کنیم فشار داخل لوله های یک ساختمان یک طبقه با فشار داخل لوله های آب ساختمان چند طبقه متفاوت است.
حجم زیاد خون
با افزایش حجم بدن حجم داخل عروق هم افزایش پیدا می کند. افرادی که اضافه وزن دارند حجم بیشتری از خون داخل رگهایشان دارند که می تواند به افزایش فشارخون منجر شود.
فشار روی کلیه!
جالب است که چربی خون اطراف شکم با فشار بر کلیه ها می توانند باعث افزایش فشارخون شوند. فشار چربی اطراف کلیه ها به آن باعث آزاد شدن یک سری از عوامل هورمونی موسوم به سیستم RAAS می شود. آنژیوتانسین حاصل از این فعالیت هورمونی می تواند موجب افزایش بازجذب سدیم از لوله های کلیه گردد که نقش مهمی در ایجاد و تشدید فشارخون بالا دارد.
افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک
یکی از اتفاقات مهم در اضافه وزن و چاقی تحریک سیستم آدرنالین و سمپاتیک بدن است. آدرنالین و نورآدرنالین حاصل از تغییرات نقش مهمی در افزایش انقباض عروق محیطی و بالا رفتن ضربان قلب و فشارخون محیطی دارد. سیستم اتونوم سمپاتیک همچنین می تواند بر روی لوله های جمع آوری سدیم در کلیه ها هم اثر بگذارد و باعث احتباس سدیم در بدن و افزایش فشارخون گردد.
مقاومت به انسولین
مقاومت به انسولین یکی از تغییرات مهم بدن در افراد با اضافه وزن و چاقی است. انسولین اگرچه هورمون اصلی کنترل قند خون است ولی اثرات منقبض کننده عروق محیطی و احتباس سدیم دارد. افرادی که اضاف وزن دارند نوعاً به درجاتی از مقاومت به انسولین دچار هستند. این مقاومت باعث می شود تا برای داشتن فعالیت طبیعی انسولین در بدن، میزان انسولین خون افزایش پیدا کند. افزایش انسولین سرم نقش مهمی در ضخیم شدن دیواره عروق بدن و افزایش مقاومت به جریان خون دارد که مستقیماً به افزایش فشارخون منجر خواهد شد.
التهاب
التهاب با افزایش بافت چربی در بدن، بیشتر می شود. بافت چربی و سلولهای چربی مقادیر زیادی عوامل التهابی در خون آزاد می کنند که می تواند بسیاری از تغییرات سیستم ایمنی بدن و فشارخون بال را توجیه کند. التهاب و عوامل التهابی مانند اینترفرون و اینترلوکین با اثر بر روی قلب و عروق باعث افزایش فشارخون و مقاومت عروق محیطی می شوند.
کنترل فشارخون در افراد چاق
همانطور که افزایش وزن باعث افزایش فشارخون بالا می شود، کنترل وزن و داشتن روش زندگی مناسب می تواند به کنترل و حتی درمان قطعی فشارخون بالا منجر شود. البته باید توجه داشت که مداخلات سبک زندگی و تغییرات در وزن مسایل بلند مدّت و طولانی هستند و شما لازم است تا زمان اصلاح این موارد با توصیه پزشک معالج از داروهای کنترل کننده فشارخون بالا استفاده نمایید.
تغییرات سبک زندگی
ورزش منظم یکی از اولین کارهایی است که می‌توانید برای کاهش فشار خون خود به محدوده سالم انجام دهید. اگر از قبل فعالیت بدنی زیادی نداشتید لازم است با احتیاط شروع نمایید و قبل از آن در مورد شدّت و نوع فعالیت بدنی با پزشک خود مشورت نمایید. حتی چیزی به سادگی پیاده‌روی روزانه می‌تواند تغییرات بسیار زیادی در کنترل فشارخون بالا ایجاد کند.
فعالیت بدنی غیر از کاهش وزن و کمک به کنترل فشارخون می تواند فوائد دیگری هم داشته باشد. به عنوان مثال بهبود تغذیه، اصلاح خواب، کاهش استرس و افزایش اعتماد به نفس از فواید دیگر داشتن فعالیت بدنی مستمر است.
سایر تغییرات سبک زندگی که می‌توانند برای وزن و فشار خون شما مفید باشند عبارتند از:
- ترک سیگار
- کاهش مصرف الکل
- کاهش استرس
- کاهش مصرف کافئین
تغییرات غذایی
تغییرات رژیم غذایی می‌تواند به کنترل وزن و فشار خون شما کمک کند. اگرچه اصل مهم در داشتن برنامه غذایی کاهش مصرف غذا و کالری مصرفی است، امّا در نظر گرفتن نوع غذاهایی که می‌خورید نیز مهم است.
یک رژیم غذایی سالم برای قلب شامل غذاهای زیادی مانند موارد زیر است:
- میوه‌ها و سبزیجات تازه
- غلات کامل
- لبنیات کم‌چرب
- مرغ و ماهی بدون پوست
- آجیل و دانه ها
- برخی روغن‌ها و چربی‌های گیاهی
مهم است که این موارد را در رژیم غذایی روزانه خود بگنجانید، اما لازم است در کنار آن از موارد زیر نیز اجتناب کنید:
- چربی‌های ترانس
- چربی اشباع شده
- سدیم
- گوشت‌های چرب یا فرآوری‌شده
- غذاهایی که شکر یا شیرین‌کننده‌های اضافه دارند
در کنار رعایت برنامه غذایی مناسب و داشتن فعالیت بدنی ، امروزه روشهای دیگری هم برای کاهش وزن توصیه می شود که مصرف داروهای کاهش وزن و استفاده از مداخلات و روشهای جراحی از این موارد هستند.
هر کدام از این موارد احتیاج به بررسی اولیه و آزمایش خون دارند و استفاده از هر کدام تابع دستورالعمل های پزشکی است.
دیدگاه خود را بنویسید