طبق آمار سازمانهای بهداشتی تا ۱۰ درصد از بارداری ها تحت تأثیر دیابت بارداری قرار دارند. به این صورت که مادری که از قبل دیابت نداشته است، احتمال دارد تحت تاثیر بارداری و فعل و انفعالات هورمونی ناشی از حاملگی به دیابت مبتلا شود. داشتن دیابت و قند خون بالا در دوران بارداری می تواند بر سلامت شما و کودک شما تأثیر بگذارد. به همین دلیل افرادی که قصد بارداری دارند یا خانواده آنها لازم است در مورد این بیماری خاص اطلاعات داشته و به فکر آن باشند.

این مقاله علل مختلف و عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری را بررسی می کند و اینکه در صورت ابتلا، این بیماری چه معنایی می تواند داشته باشد؟

علل شایع دیابت حاملگی

در دوران بارداری، بدن به انسولین اضافی نیاز دارد. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس ساخته می شود و به بدن کمک می کند از گلوکز (قند) برای انرژی استفاده کند. این هورمون باعث تسهیل در ورود گلوکز به داخل سلولهای بدن شده و سطح طبیعی گلوکز خون را حفظ می کند.

بارداری توانایی بدن برای استفاده خوب از انسولین را به خصوص در اواخر بارداری مختل می کند. به عبارت دیگر جنین، جفت و تغییرات هورمونی در زمان بارداری باعث ایجاد نوعی مقاومت به انسولین در دوران بارداری می شود. بیشتر افراد برای غلبه بر این مشکل، انسولین اضافی تولید می کنند. کسانی که این کار را نمی کنند یعنی توانایی افزایش تولید انسولین را در زمان بارداری ندارند، به دیابت بارداری مبتلا می شوند.

داشتن بارداری قبلی با دیابت بارداری، خطر ابتلا به دوره های بعدی دیابت بارداری را افزایش می دهد. تخمین زده می شود که حدود ۵۰ درصد از مبتلایان به دیابت بارداری که در یک بارداری تشخیص داده می شود، در بارداری بعدی مجدداً به دیابت بارداری مبتلا خواهند شد.

افراد از قومیت های خاص بیشتر از دیگران به دیابت بارداری مبتلا می شوند. یک مطالعه تحلیلی گذشته نگر در سال ۲۰۲۲ نشان داد که میزان دیابت بارداری در چند سال گذشته برای همه گروه‌های نژادی و قومی به جز گروه سفید غیر اسپانیایی افزایش یافته است.

نرخ بالای تشخیص دیابت بارداری در گروهها و جوامع خاص، ممکن است به دلیل تفاوت در بیمه درمانی، مراقبت های دوران بارداری و نرخ چاقی باشد. 

ژنتیک

به نظر می رسد جهش (تغییر در کد ژنتیکی) و تغییرات اپی ژنتیک (تغییر در فعالیت ژن بدون تغییر کد ژنتیکی) در ژن های خاص از عوامل خطر در ابتلا به دیابت بارداری باشد.

اتیولوژی ژنتیکی (مجموعه علل) بیماری با دیابت نوع ۲ همپوشانی دارد و حتی برخی از ویژگی های مشترک با دیابت نوع ۱ را دارد، البته در درصد بسیار کمتری.

عوامل محیطی نیز ممکن است باعث جهش برخی از این ژن ها شوند، از جمله آلودگی هوا و مواد شیمیایی مختلف دیگر، همچنین عدم تعادل باکتری های روده، رژیم غذایی و مصرف آنتی بیوتیک.

بسیاری از ژن‌ها با مواردی مانند چاقی، مقاومت به انسولین (بدن آنطور که باید به انسولین پاسخ نمی‌دهد) و اختلال عملکرد سلول‌های بتا (سلول‌های بتا انسولین می‌سازند، اختلال عملکرد آنها با تولید ناکافی انسولین و مقاومت مرتبط است) مرتبط هستند. اما فقط ۸۳ ژن شناخته شده وجود دارد که ارتباط واضحی با دیابت حاملگی دارند.

هیچ آزمایش ژنتیکی برای دیابت بارداری وجود ندارد. در ابتلا به دیابت بارداری رابطه بین ژن ها، محیط و سایر محرک ها پیچیده است. آزمایش در پیش‌بینی اینکه چه کسی ممکن است به این بیماری مبتلا شود کارآمد نیست، زیرا تحت تأثیر عوامل متعددی غیر از ژن‌ها قرار دارد. 

به همین دلیل آزمایش ژنتیکی برای پیش بینی ابتلا به دیابت بارداری توصیه نمی شود.

شیوه زندگی و تغذیه

عوامل سبک زندگی می توانند در خطر ابتلا به دیابت بارداری نقش داشته باشند. این عوامل نقش صد در صدی ندارند و به عنوان عوامل خطر مطرح هستند. ممکن است بسیاری از این عوامل وجود داشته باشند و شخص به دیابت بارداری مبتلا نشود. به طور مشابه، ممکن است شما هیچ یک از این عوامل خطر را نداشته باشید و با اینحال به این بیماری مبتلا شوید.

عوامل خطر مستند برای دیابت بارداری عبارتند از:

  • اضافه وزن یا چاق بودن
  • سیگار کشیدن
  • داشتن والدین سیگاری
  • عدم فعالیت بدنی
  • کم خوابی
  • رژیم غذایی نامناسب
  • و سن بالا

خوابیدن کمتر از شش ساعت در شب با افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری مرتبط است. کمبود خواب با تجمع چربی بدن، کاهش متابولیسم گلوکز و مستعد ابتلا به دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری مرتبط است.

عوامل خطر رژیم غذایی شامل مواردی مانند نوشیدن نوشابه های شیرین شده با قند، خوردن غذاهای سرخ شده، دریافت پروتئین بیش از حد از منابع حیوانی و مصرف بیش از حد محصولات غلات تصفیه شده است.

یک مطالعه نشان داد که تا ۴۵ درصد از موارد دیابت بارداری با تغییر رژیم غذایی به غذاهای سالم مانند میوه ها و سبزیجات، سبزیجات برگ دار، ماهی و مرغ قابل پیشگیری است. ترک سیگار و حفظ وزن سالم قبل از بارداری نیز بروز دیابت بارداری را کاهش می دهد.

خلاصه

دیابت بارداری وضعیتی است که معمولاً در اواخر بارداری رخ می دهد و شامل تولید نکردن انسولین کافی و عدم استفاده مؤثر از انسولینی است که شما می سازید. این می تواند باعث افزایش قند خون شود و به عوارض بارداری از جمله فشار خون بالا و حتی زایمان زودرس کمک کند. عواملی که می توانند شانس ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهند عبارتند از ژنتیک، سابقه خانوادگی و شخصی و عوامل سبک زندگی. دانستن عوامل خطر می‌تواند به شما در ایجاد تغییراتی در سبک زندگی کمک کند و احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. 

اگر شما جزو افراد هستید که یک یا چند مورد از عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری را دارید، لازم است در این مورد با پزشک یا مراقب بهداشتی خودتان مشورت نمایید. البته نباید نگران باشید. برای اینکه داشتن این عوامل خطر به معنای ابتلای حتمی نیست و اینکه با تشخیص و داشتن آگاهی کافی می توانید جلوی بسیاری از عوارض دیابت بارداری را بگیرید.