چگونه آریتمی ها تشخیص داده می شوند؟

اگر شما علایم مربوط به ضربان غیر طبیعی قلب دارید ، اولین قدم در درمان آن برای پزشک شما این است که تصویر درستی از نوع آریتمی شما داشته باشد. تشخیص آریتمی های قلبی ، گاها ساده ولی در برخی موارد سخت و دشوار است. ساده زمانی است که شما در زمان مراجعه علایم آریتمی را داشته باشید و با یک نوار قلب ساده ، همه چیز تمام شود. ولی متاسفانه در بسیاری از موارد این گونه نیست و باید روزها ، هفته ها و حتی ماهها منتظر بروز آریتمی ماند تا در یک لحظه بتوان نوار قلب آن را شکار کرد.

تشخیص آریتمی های قلب

در برخی موارد لازم است با استفاده از داروها و عوامل تحریک کننده آریتمی ، آن را ایجاد کرد یا با استفاده از نوار قلب داخل قلبی ، آن را آشکار ساخت.
برای تشخیص آریتمی ها پزشکان معمولا از ابزارهای زیر استفاده می کنند:

1- شرح حال و معاینه بالینی

اولین قدم در بررسی بیماری های ضربان قلب ، توجه به نوع علایم ، نحوه بروز آنها ، مدت زمانی که علایم طول می کشند ، عواملی که علایم بیمار را تشدید می کنند یا بهبود می دهند و سایر علایم همراه با آریتمی است. گاها لازم است عکس اکو و آزمایش خون هم به عمل آید.
احتمال دارد پزشک تشخیص دهد که آریتمی شما علت مشخصی مانند کم خونی یا بیماری تیرویید دارد و بررسی بیشتری از نظر آریتمی لازم نباشد یا این که آریتمی شما از نوع خطرناک و تهدید کننده است و باید بیشتر و دقیق تر بررسی شود.
در بیشتر موارد اگر علایم شما به صورت کاهش سطح هوشیاری ، سنکوپ ، سرگیجه و احساس سبکی سر باشد ، احتمالا شما احتیاج به بستری شدن دارید تا نوار قلب مداوم شما بررسی گردد.

2- نوار قلب

هدف از بررسی خیلی از آریتمی ها ، داشتن نوار قلب بیمار در زمان آریتمی است. اگر در زمان بروز علایم قلبی ، نوار قلب گرفته شود وجود تغییرات در نوار قلب یا حتی سالم بودن نوار قلب می تواند به تشخیص بسیار دقیق کمک نماید ولی در بسیاری از موارد در زمان مراجعه بیمار ، علایم هم از بین رفته اند و نوار قلب کمک کننده نیست. در این شرایط لازم است از وسایل قابل حمل توسط بیمار (Ambulatory Devices) که دایما در طول شبانه روز نوار قلب بیمار را به مدت طولانی ثبت می کنند استفاده کرد.

3- هولتر ریتم قلب

بسته به نوع آریتمی و توالی زمانی که اتفاق می افتند ، می توان از این وسایل استفاده نمود. انواع مختلفی از دستگاه های هولتر وجود دارند که هر کدام مورد استفاده خاصی دارند:

هولتر مونیتورینگ 24 تا 48 ساعته: برای علایم آریتمی که هر روز یا در فواصل روزانه اتفاق می افتند ، استفاده می شود.

Event Monitors: این وسیله برای اتفاقاتی که در فواصل هفتگی تا ماهی یک بار اتفاق می افتند ، استفاده می شود. انواع جدید آن امکان ارسال اطلاعات قلبی به صورت وایرلس را هم دارند.

Implantable Device: این نوع از دستگاه هولتر در زیر پوست کار گذاشته می شود و برای تشخیص آریتمی های مهم که در فواصل چند ماه تا یکسال ایجاد می شوند ، استفاده می شود.

 4- تست ورزش

برخی از آریتمی ها صرفا در زمان ورزش و انجام فعالیت بدنی ایجاد می شوند لذا احتمال دارد جهت تحریک قلب برای ایجاد آنها از تست ورزش استفاده نمود. در حین تست ورزش ضربان قلب به صورت دایم مونیتور می شود تا در صورت ایجاد آریتمی تست قطع گردد. هم چنین برخی از آریتمی ها به دلیل ایسکمی قلب و تنگی عروق کرونر قلب ایجاد می شوند که راه تشخیص ایسکمی قلب ، انجام تست ورزش است.

5- اکوکاردیوگرافی

یکی از نکات بسیار مهم در بررسی آریتمی های قلبی و اهمیت آریتمی قلب ، وجود بیماری زمینه ای قلب است. بسیاری از آریتمی هایی که در افراد با بیماری قلبی روی می دهند ، مهم بوده و احتیاج به بررسی بیشتر و دقیق تر دارند. لذا در افرادی که سابقه بیماری قلبی مانند سکته قلبی ، بیماری دریچه ای قلب یا انجام عمل جراحی قلب باز دارند ، تست های تشخیصی دقیق تری لازم خواهد بود.

برخی از افراد هستند که بیماری قلبی دارند ولی به دلیل عدم مراجعه یا خفیف بودن علایم بیماری تاکنون متوجه بیماری خود نشده اند و در حال حاضر با علایم بیماری قلبی یا آریتمی ناشی از آن مراجعه کرده اند. در هر صورت هم در بیماران قلبی و هم در افرادی کع علایم آریتمی دارند ، انجام اکوکاردیوگرافی برای تشخیص سلامت قلب و بررسی بیماری های احتمالی قلبی ، جزو تست های ضروری است.

6- تست تیلت

این تست برای تشخیص بیماری "سنکوپ وازوواگال" (Vaso-Vagal Syncope) ، استفاده می شود. اگر بیمار دچار حملات ناگهانی از دست دادن تعادل و افتادن بر روی زمین شود ، احتمال دارد جهت بررسی این بیماری و تشخیص سنکوپ از این تست استفاده شود. در این تست شرایط ایجاد سنکوپ بازسازی می شود ، با این تفاوت که ریتم قلب و فشارخون بیمار به صورت مداوم مونیتور می شود تا علت سنکوپ مشخص گردد.

7- انجام EPS: هر زمان که تست های غیر تهاجمی مانند نوار قلب ، هولتر و بقیه تست ها کمک کننده نباشند ، احتمال دارد پزشک مجبور به استفاده از روش های تهاجمی تر باشد. "مطالعه الکتروفیزیولوژی" (Electro-physiologic Study, EPS) در اصل انجام نوار قلب پیشرفته از داخل قلب و بررسی عملکرد قسمت های مختلف قلب است که در زمینه تولید و انتقال ضربان قلب دخالت دارند.

این تست همانند انجام آنژیوگرافی در کت لب انجام می شود و در آن با فرستادن الکترودهای مختلف به داخل قلب ، نحوه فعالیت الکتریکی قلب بررسی می شود. در این تست می توان از القای آریتمی با داروهای مختلف و درمان آریتمی ها با روش های گوناگون از جمله "ابلیشن" (Ablation) هم استفاده کرد.

بررسی آریتمی ها به موازات پیشرفت تکنولوژی و ابداع روش های جدید مونیتورینگ بیماران ، در سال های اخیر پیشرفت های زیادی داشته است. البته با توجه به ماهیت بعضی از آریتمی ها بررسی و تشخیص آنها احتیاج به چندین روش و صرف کردن وقت طولانی تری باشد.

غیر از بررسی علایم بیماران از نظر وجود آریتمی های قلبی ، از روش ها و وسایل ذکر شده ، برای تشخیص و بررسی بیماری های دیگر قلبی یا تعیین پیش آگهی آنها هم استفاده می شود:

• در بیماران با سکته قلبی یا سایر بیماری های مهم قلبی ، جهت بررسی وچود آریتمی های گذرا و بی علامت قلبی.
• برای بررسی پاسخ به درمان های انجام شده برای بیماری های خاص مثل "ابلیشن" (Ablation) جهت  "فیبریلاسیون دهلیزی" (Atrial Fibrillation, AF).
• برای تعیین میزان خطر بروز آریتمی های خطرناک در افراد با بیماری های خاص قلبی مانند "سندرم QTطولانی" (Long QT Syndrome, LQT) ، "سندرم بروگادا" (Brugada Syndrome, BrS) ، "کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک" (Hypertrophic Cardiomyopathy, HCM) و "کاردیومیوپاتی آریتموژنیک بطن راست" (Arrhythmogenic RV Cardiomyopathy, ARVC).
• برای بررسی علل قلبی ایجاد کننده سکته مغزی در بیماران با حملات "سکته مغزی بدون توجیه" (Cryptogenic Stroke).

دکتر امیرفرهنگی

کلینیک قلب من