استرس چیست؟

استرس چیست؟

به هر نوع تغییر در زندگی روزانه که باعث به وجود آمدن فشارهای عصبی ، جسمی و عاطفی به انسان شود ، استرس گفته می شود. استرس در اصل پاسخی است که بدن ما به محرّکها و تغییرات روزانه از خود نشان می دهد.

همه افراد به طور مکرّر و روزانه در معرض استرس های متعدّدی قرار دارند. چیزی که مهمّ است نوع پاسخ و شدّت واکنش افراد به این استرس ها است که در افراد مختلف متفاوت است. در برخی از افراد نوع پاسخ به حوادث پیرامونی متفاوت از حالت عادی بوده یا از کمّیت و کیفیّت غیر طبیعی برخوردار است. این پاسخ غیر طبیعی به مولّدهای استرس ، همان چیزی است که همه ما به اشتباه آن را به نام "استرس" می شناسیم ولی در حقیقت آنچه که وجود دارد ، پاسخ غیر طبیعی بدن ما به استرس های محیطی است و این موضوع است که می تواند اثرات مخرّب و آسیب رسان به بدن داشته باشد وگرنه استرس های روزانه جزء جدایی ناپذیر زندگی همه افراد هستند. هر فردی باید عواملی که باعث بروز تغییرات غیرطبیعی و واکنش های روحی یا جسمی ناخوشایند ، در وی می شوند را شناسایی کرده و آنها را کاهش داده یا مدیریت نماید.

علایم استرس چیست؟

علایم استرس در بدن بسته به نوع استرس متفاوت است. استرس های حاد اغلب علایم کم و گذرا ایجاد می کنند. در حالیکه استرس های مزمن و پایدار می توانند علایم مهمّ و طولانی مدت داشته باشند.

برخی از علایم شایع استرس عبارتند از:

1. سردرد

2. سرگیجه و احساس سبکی سر

3. اسهال

4. بدن درد به ویژه در ناحیه گردن و شانه ها
   

5. احساس اضطراب و تنش

6. تغییر در خلق و خو و اخلاق فرد

7. عرق کردن کف دستها

8. رنگ پریدگی پوست

9. تپش قلب و احساس ضربان قلب

10. دندان قروچه

11. اشکال در خوابیدن و به خواب رفتن

12. احساس کمبود انرژی در بدن

13. مشکلات میل جنسی

14. پرخوری و در مواردی بی اشتهایی

👈 بیشتر بدانیم:علایم و نشانه های استرس شدید 🔗

آیا من استرس دارم؟

تشخیص اینکه آیا یک فرد دچار استرس و پاسخ های غیرطبیعی به استرس است گاهاً می تواند دشوار باشد. در برخی از موارد عامل استرس محیطی کاملاً مشخص و شناخته شده است مانند: از دست دادن یکی از بستگان ، از دست دادن یا تغییر شغل ، ازدواج و طلاق ، مشکلات اقتصادی و از این قبیل مسایل. ولی در برخی از موارد عامل مشخص و شناخته شده خارجی برای استرس و حال بد افراد وجود ندارد بلکه مجموعه ای از استرس های روزمره مانند مشکلات و تنش های محل کار ، اجتماع ، اقتصاد و سیاست است که با هم جمع شده و پاسخ های غیر طبیعی در بدن افراد ایجاد می کنند.

علت استرس چیست؟

عامل اصلی استرس در ارتباط انسان با سایر افراد ، در ارتباط با جامعه یا در اثر حوادث طبیعی و اتفاقات روی می دهد. بسیاری از این عوامل شناخته شده هستند مانند:

در کنار این ها موارد خاصی از اضطراب و استرس هم هستند که فقط در برخی از افراد دیده می شود. مانند:

با این حال در برخی از موارد علت خاصی برای استرس و اضطراب پیدا نمی شود البته به جز مواردی که افراد حاضر نیستند علت استرس و درگیری ذهنی خود را به دیگران توضیح دهند. در این موارد معمولاً مجموعه ای از استرس های گذرا ولی مکرر که در طول زندگی روزانه اتفاق می افتد ، به ویژه در مواردی که افراد قادر به تغییر شرایط نباشند ، در نهایت به صورت حملات استرس و اضطراب خود را نشان می دهد.

علت استرس در بدن مکانیسمی است طبیعی به نام "مکانیسم فرار یا نبرد". بدن انسان و برخی از جانداران دیگر مکانیسمی دارد که به مکانیسم جنگ یا گریز موسوم است. در این مکانیسم با مواجه شدن با عوامل ایجاد کننده استرس - و در برخی موارد حتی با یادآوری این عوامل - هورمون های موسوم به "هورمون استرس" در بدن آزاد می شوند. این هورمون ها مانند "آدرنالین" و "کورتیزول" موجب افزایش ضربان قلب و بالا رفتن فشار خون می شوند و با افزایش خون در عضلات بدن ، فرد را برای مواجه شدن با شرایط استرس یا درگیری آماده می کنند.

در اینجا تفاوت های بسیار زیادی در بین افراد برای پاسخ به استرس و مدیریت این مکانیسم وجود دارد. برخی از افراد به راحتی می توانند این استرس را مدیریت کنند و با برطرف کردن عامل استرس و از بین بردن علت آن مجدداً میزان هورمون های استرسی را به سطح اولیه برگردانند. این توانایی از مسایل مختلفی اثر می پذیرد مانند آموزش افراد ، مهارت مقابله با استرس ، حمایت های اجتماعی و خانوادگی یا حمایت از طریق دوستان و جامعه. برخی از افراد توانایی مواجهه با استرس را ندارند یا در موارد خاصی این توانایی را از دست می دهند. در این افراد استرس حاد و هورمون های استرسی به ویژه اگر مکرراً ایجاد شوند یا اگر استرس توسط فرد غیر قابل رفع باشد ، باعث بروز علایم استرس و اضطراب خواهند شد.پاسخی که افراد به این نوع از استرس نشان می دهند هم می تواند متفاوت از بقیه باشد. برخی از افراد با مکانیسم های خاصی مانند خوردن غذا ، درگیری ، اضطراب و افسردگی پاسخ نشان می دهند. برخی دیگر از افراد به سیگار ، مواد مخدر و الکل روی می آورند. برخی از افراد هم با رفتارهای خاص و ضد اجتماعی پاسخ می دهند.

انواع استرس

همه انواع استرس بد نیستند و پاسخ به استرس های محیطی یک مکانیسم دفاعی و فیزیولوژیک در بدن انسان و سایر موجودات است.

1- استرس حاد: این نوع از استرس به صورت مکرر در طول زندگی روزانه همه افراد دیده می شود. استرس هایی مانند بحث با ارباب رجوع ، دیدن یک صحنه ترسناک ، ترافیک ، سر و صدای محل کار و زندگی ، مصاحبه شغلی ، امتحان کلاسی ، دیر آمدن همسر به منزل ، سخنرانی مسوولین! و صدها مورد مشابه همگی در طول روز برای ما روی می دهند. پاسخی که بدن ما به این نوع از استرس ها می دهد عبارت است از افزایش تعداد ضربان قلب ، تپش قلب ، لرزش دستها ، افزایش فشار خون و احساس عرق سرد. طبیعتاً این علایم با از بین رفتن عامل استرس هم از بین رفته و شرایط به حالت طبیعی برخواهد گشت.

2- استرس مزمن: برخی از استرس ها گذرا نیستند و زمان بیشتری طول می کشند مانند استرس های داشتن شغل بد ، ازدواج نامناسب ، استرس های خانوادگی و اجتماعی ، اتفاقات دوران کودکی. این نوع از استرس مدت زمان زیادی و شاید در طول زندگی ادامه پیدا کند و طبیعتاً علایم استرس هم تا زمانی که عامل ایجاد کننده آن ادامه داشته باشد ، ادامه پیدا می کند.

3-استرس مثبت: برخی از حالات هم هستند که استرس مثبت محسوب می شوند و بیشتر در زمینه هیجان و اضطراب خوشایند ایجاد می شوند مانند ورزش کردن ، خندیدن و قهقهه زدن ، دین ناگهانی یکی از عزیزان ، و از این قبیل موارد. در این موارد هم آدرنالین در خون ترشح می شود ولی در کنار آن هورمون ها و مواد دیگری مانند سروتونین ، اپیوییدها و هیستامین هم وارد خون می شوند که می توانند اثرات مثبتی برای بدن داشته باشند. 

آیا استرس اثرات بدنی و فیزیکی هم دارد؟

جواب این پرسش قطعاً مثبت است.مغز و بدن اثرات متقابل متعددی بر روی هم دارند. بسیاری از بیماری های جسمی مانند دیابت ، فشار خون بالا ، نارسایی قلب ، بیماریهای کلیوی و کبدی می توانند بر روی سلامت ذهنی و مغزی اثرگذار باشند. از طرف مقابل مسایل ذهنی مانند استرس و اضطراب هم می توانند بر روی اعضای بدن به ویژه سیستم قلبی و عروقی اثرات مخرّب و زیان باری داشته باشند.

هورمون های اصلی که در جریان استرس در خون آزاد می شوند عبارتند از : آدرنالین و کورتیزول. این هورمون ها باعث تغییرات زیر در بدن می شوند:

همه این تغییرات برای بالا بردن آمادگی بدن در مقابل استرس ها و تهدیدات محیطی هستند. این تغییرات تا زمانی که استرس وجود داشته باشد ، در بدن وجود خواهند داشت. طبیعتاً در موارد حاد و گذرا با از بین رفتن عامل استرس این موارد هم از بین می روند و این نوع از تغییرات گذرا فاقد اثر ماندگار بر بدن هستند. اگرچه در افرادی که بیماری قلبی داشته باشند یا زمینه آن را داشته باشند این نوع از استرسها هم می تواند به حملات قلبی ، آریتمی ، طپش قلب و درد قفسه سینه منجر شوند.

ولی در مواردی که استرس مزمن باشد یا مکرراً در طول روزها و هفته ها تکرار شود ، این هورمونها و اثرات آنها هم در بدن پایدار باقی می مانند. فعالیت مزمن هورمون های استرسی در بدن می توانند به بیماری های مختلفی منجر شوند که عبارتند از:

درمان استرس و علایم آن

استرس یک بیماری واحد و مشخص نیست که بتوان آن را به راحتی درمان کرد. هر استرس مزمنی داستان مخصوص به خود را دارد و و برای درمان آن و از بین بردن علایم ناشی از آن به اقدامات تشخیصی و درمانی متعددی نیاز است. اقداماتی مانند از بین بردن عامل استرس ، استفاده از روشهای مصاحبه و روان درمانی ، کنار آمدن با استرس ، انجام متدهای ریلکسیشن و مدیتیشن ، تغییرات الگوی زندگی و در نهایت استفاده از روشهای دارویی و غیر دارویی برای درمان علایم آن.

بهترین راه کم کردن از عوارض استرس ، شناختن علایم آن و جلوگیری از بروز علایم پیشرفته آن است. یکی از این عوارض "خستگی بیش از حد" یا به اصطلاح "Burnout" شدن است. زمانی که شما نتوانید استرس های شغلی و زندگی خود را کنترل نمایید احتمال دارد رفته رفته از کار و زندگی خود خسته شده و نسبت به تغییرات آن بی تفاوت بشوید. در این زمان لازم است تا شما حتماً به دنبال اصلاح شرایط پیش آمده باشید و آن را درمان نمایید.

یکی از بهترین راههای کم کردن میزان استرس و عوارض آن "ورزش" است. ورزش به ویژه ورزشهای هوازی و فعالیت های بدنی که به صورت دسته جمعی صورت می گیرند ، نقش بسیار مهمی در کاهش استرس و اضطراب دارند.