قرص‌های ضدّ بارداری از معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین داروهایی هستند که تا بحال تولید و استفاده شده‌اند. کشف این قرص‌ها در دوره‌ای جزو تحوّلات عمیق و اثرگذار در صنعت دارویی بود و نه تنها در امر دارو انقلاب قلمداد می شد بلکه در زمینه تغییرات جمعیّتی، روابط زناشویی و بسیاری از مسایل اجتماعی و روانشناختی هم اثرگذار بود. با این حال با توجّه به تعداد بسیار بالای مصرف این گروه از داروها به تدریج عوارض آنها آشکار شد و نگرانی‌هایی در خصوص استفاده از آنها مطرح شد. در این نوشته به عوارض داروهای پیش گیری کننده بارداری خواهیم پرداخت.
ترکیبات داروهای جلوگیری
اغلب داروهای ضدّبارداری از ترکیبات استروژن استفاده می کنند به عنوان مثال ماده دارویی اصلی معروف‌ترین داروی جلوگیری یا همان قرص ال دی LD، استرادیول است. استروژن هورمونی است که بصورت منظم و البتّه با تغییرات سیکل ماهانه از تخمدان ترشّح می شود و اثرات بسیار متنوّع و متعدّدی بر اعضای بدن خانمها دارد. با این حال بنظر میرسد اثرات فیزیولوژیک هورمونهایی که بصورت جایگزین و خارج از بدن تولید می شوند با استروژن درونزاد و تولید شده توسط بدن، متفاوت باشد.
عوارض قرص‌های جلوگیری
در ادامه به ۵ مورد شایع از عوارض داروهای ضدّبارداری حاوی استروژن می‌پردازیم.
لخته شدن خون و ترومبوز
قرص‌های جلوگیری از بارداری باعث افزایش خطر ترومبوز یا لخته خون می شوند. این خطر در انواع مختلف داروها یکسان نیست و در قرص‌هایی که استروژن بیشتری دارند، نسبت به بقیّه بیشتر است. قرص ها و آمپول‌های حاوی پروژسترون تقریباً خاصیت ترومبوز ندارند یا خطر آنها بسیار اندک است.
اگرچه خطر ترومبوز با این داروها شدید نیست ولی بدلیل اهمیّت بیماری ترومبوز و عوارض آن مانند آمبولی ریه، این خطر مهمّ قلمداد می شود. افراد بالای ۳۵ سال و بویژه بالای ۴۰ سال، افراد سیگاری، افراد با فشارخون بالا، افراد با اضافه وزن و افرادی که سابقه بیماریهای لخته خون در فامیل دارند، در معرض خطر بسیار بیشتری نسبت به بقیّه هستند.
یکی از موارد شایع در ایران استفاده از این قرص‌ها برای مناسبت‌های مذهبی یا مواردی است که افراد می خواهند دوره خونریزی قاعدگی را نداشته باشند یا زمان آن را تغییر بدهند مانند ماه رمضان، مسافرت‌های مذهبی و سایر شرایط خاص. خانم‌هایی که از قرص‌های جلوگیری برای این موارد استفاده می کنند احتمال دارد با ترومبوز در پا یا آمبولی ریه مواجه شوند و طبیعتاً این موارد توصیه نمی شود.
بیماریهای قلبی و سکته مغزی
یکی از نگرانی‌های مهمّ در مورد قرص‌های جلوگیری ، افزایش خطر بیماریهای قلبی و سکته مغزی است.
مطالعات متعدّدی نشان داده اند که استفاده طولانی مدّت از داروهای هورمونی حاوی استروژن با افزایش بیماریهای عروق کرونر قلبی و سکته قلبی همراه است. خانم‌هایی که قبل از دوره یائسگی برای جلوگیری از بارداری یا برای تنظیم سیکل‌های قاعدگی از استروژن استفاده کرده‌اند یا بعد از دوره یائسگی برای ادامه سیکل‌های ماهانه از درمان‌های جایگزین هورمونی یا HRT استفاده کرده‌اند، نسبت به بقیّه همسالان بیماریهای قلبی، سکته قلبی، انسداد عروق کرونری و سکته مغزی بیشتری را تجربه خواهند کرد.
استفاده از هورمون استروژن و قرص‌های جلوگیری با افزایش قابل توجّه فشارخون همراه است به ویژه در افراد با سنّ بیشتر از ۳۵ سال یا در افراد با سابقه خانوادگی فشارخون بالا. این افزایش فشارخون می تواند باعث تشدید بیماریهای قلبی و مغزی گردد.
کانسرها
مطالعات محدودی هستند که نشان داده‌اند افرادی که از داروهای استروژنی استفاده می کنند با افزایش سرطان پستان مواجه هستند. نتایج ضعیفی هم در مورد ارتباط سرطان گردن رحم - سرویکس - هم گزارش شده است.
میگرن
سازمان بهداشت جهانی مصرف قرص‌های جلوگیری را برای تمام افراد با میگرن که بالای ۳۵ ساله هستند، ممنوع کرده است. همچنین در افراد جوانتر با علایم شدید میگرن لازم است از قرص‌های استروژنی استفاده نشود.
البتّه در افرادی که دچار سردرد های دوران پریود هستند، قرص‌های استروژنی می توانند کمک کننده باشند.
بیماریهای کیسه صفرا
قرص‌های استروژنی می توانند سلامت کبد و کیسه صفرا را به خطر بیندازند.
این داروها می توانند باعث تبدیل آدنوم خوش خیم کبدی به تومورهای بدخیم و مهاجم کبدی شوند. هم چنین مصرف استروژن و داروهای هورمونی می توانند باعث افزایش سنگ صفرا و بیماریهای کیسه صفراوی شوند.
سایر عوارض
علاوه از عوارضی که در بالا اشاره شد برخی عوارض با اهمیّت کمتر هم مطرح هستند مانند:
- سردرد
- تهوع
- حساسیت پستان
- لکّه بینی بین پریودها
- عفونت قارچی واژن
- اختلال در خلق
- کاهش میل جنسی
خلاصه:
قرص های جلوگیری باعث افزایش خطر ترومبوز، خطر بیماریهای قلب و عروق، سکته مغزی و برخی از سرطانها می شوند. البته این خطر با داروهای خالص پروژسترونی دیده نشده است.
همه این خطرات با افزایش سن، سن بالای ۴۰ سال، چاقی، مصرف سیگار، میگرن و سابقه خانوادگی بیماری قلبی افزایش پیدا خواهد کرد.
آسیب‌های زیادی هم هستند مانند تهوع، حساسیت سینه ها و کاهش میل جنسی که بسته به فرد و شرایط بالینی شیوع آنها متفاوت است.
دیدگاه خود را بنویسید