 |
| DVT |
| مرور کلی |
| علل و ریسک فاکتور |
| علایم بیماری |
| تشخیص |
| درمان |
| پیشگیری |
ترومبوز ورید عمقی (DVT) هنگامی اتفاق می افتد که جریان خون در سیاهرگ های پا کند می شود و خون در حالتی شبیه به توقف قرار می گیرد. در اثر ایستادن خون ، پلاکت ها و پلاسمای آن به درستی حرکت نمی کنند و این امر باعث ایجاد لخته خون می شود. هر کس می تواند DVT را در هر زمان تجربه کند ، اما عوامل خطر متعددی وجود دارد که می توانند شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. به عنوان مثال ، زنانی که حامله هستند یا اخیرا زایمان کرده اند ، افرادی که بی تحرک هستند یا بیماری بدخیم دارند.
لخته خون (ترومبوز) سه مکانیسم اصلی دارد که سالها قبل توسط دکتر ویرشو مطرح شد:
1- استاز و کاهش سرعت جریان خون در رگ
2- افزایش قدرت فاکتورهای انعقادی خون
3- آسیب و صدمه دیدن لایه داخلی رگ
بیماری ها و شرایط بسیار زیادی هستند که هر کدام از آنها با یکی از مکانیسم های بالا می توانند موجب تشکیل لخته خون در بدن شوند.
اگرچه برخی از این شرایط غیر قابل اجتناب یا ارثی هستند ، مانند افزایش سن یا سابقه خانوادگی تشکیل لخته خون ، ولی بسیاری از عوامل هم هستند که اکتسابی بوده و قابل پیش گیری و کنترل هستند مانند مصرف سیگار ، اضافه وزن یا مصرف داروهایی که باعث افزایش تولید لخته خون می شوند.
اگر شما یک یا چند مورد از عوامل و ریسک فاکتورهای زیر را دارید ، به احتمال زیاد در معرض ترومبوز هستید و لازم است در مورد کنترل این فاکتورها با پزشک خود مشورت نمایید.
بی حرکتی طولانی مدت
عدم تحرک این یکی از بزرگترین دلایل DVT است. هنگام فعال بودن ، انقباض و انبساط عضلات ساق پا به جریان خون شما کمک می کند. با این حال ، اگر شما بیش از حد طولانی بی تحرک باشید ، ایستادن خون در یک محل می تواند زمینه ساز تشکیل لخته خون باشد.
به همین دلیل افرادی که خواسته یا ناخواسته مثلا به دلایل پزشکی (مانند سکته مغزی ، فلج عضلانی ، شکستگی استخوان های لگن و پا) ، مجبورند ساعتها یا روزهای طولانی را در رختخواب یا در بیمارستان در حالت بیحرکی باشند ، استعداد زیادی برای DVT دارند.
حاملگی و بعد از زایمان
اگرچه DVT در دوران بارداری خیلی کم است ، ولی افزایش فشار در رگ ها در ناحیه لگن و پاها می تواند باعث لخته شدن خون شود و میزان لخته های خون و DVT در حاملگی بیشتر از افراد غیرحامله است. پس از زایمان DVT می تواند از رگ های خونی آسیب دیده در رحم و لگن و بی حرکتی بعد از زایمان اتفاق بیفتد. به همین دلیل است که میزان DVT بعد از زایمان به روش سزارین از زایمان طبیعی بیشتر است.
طبق اعلام انجمن بارداری آمریکا ، زنان به احتمال زیاد در سه ماه اول بارداری یا در شش هفته اول پس از زایمان ، لخته خون را تجربه می کنند. کالج آمریکایی زنان و زایمان نیز اشاره می کند که زنان باردار زیر بیشتر از بقیه احتمال ابتلا به DVT دارند:
کسانی که سابقه خانوادگی قوی DVT دارند
زنانی که در حاملگی قبلی یا با خوردن قرص ضدبارداری DVT داشته اند.
کسانی که تحرک کافی ندارند یا به دلایل طبی باید استراحت کنند.
زنانی که زایمان سزارین دارند
استفاده از قرص های هورمونی (ضد بارداری)
تحقیقات نشان می دهد ، زنانی که از روش های هورمونی جلوگیری ترکیبی استفاده می کنند (استروژن و پروژستین) ، شانس بیشتری برای ابتلا به DVT دارند. این روش ها شامل قرص های ضد بارداری ، پچ و حلقه واژن است ، اگرچه قرص خطر کمتری نسبت به دو گزینه دیگر دارد.
اما تحقیقات نشان می دهد که همه قرص های ضد بارداری از نظر خطر برابر نیستند. قرص هایی که حاوی هورمونهای پروژستین desogestrel و drospirenone هستند بیشتر از سایر قرص های ضد بارداری باعث لخته شدن خون می شوند. این قرصها شامل یاز Yaz ، یاسمین Yasmin ، بیاز Beyaz و صفیرال Safyral هستند.
برای هر 100000 زن 15 تا 44 ساله که قرص نمی گیرند ، تقریباً پنج تا 10 نفر از آنها احتمال دارد در یک سال لخته خون ایجاد کنند.
طبق یک مطالعه در ژورنال فارماکولوژی و فارماکوتراپیوتیک ، این خطر در زنانی که از قرصهای جلوگیری نسل دوم استفاده می کنند ، سه تا چهار برابر و در افرادی که از قرص های جلوگیری نسل سوم استفاده می کنند ، شش تا هشت برابر افزایش می یابد.
با این وجود ، اگرچه خطر ابتلا به DVT در زنانی که از قرص های ضدبارداری ترکیبی استفاده می کنند زیاد است ، بازهم خطر کلی هنوز نسبتاً کم است. این خطر در خانم هایی که این شرایط را دارند ، بیشتر است:
اگر سابقه خانوادگی لخته شدن خون دارند و می خواهند از قرص های ضد بارداری مصرف کنند.
اگر سابقه DVT یا آمبولی ریه دارند.
خانمهای با سن بالای 40 سال
خانم های سیگاری
تروما
در هنگام تروما و تصادفات احتمال ایجاد لخته خون در بدن افزایش پیدا می کند. در اثر تروما چه بصورت جراحی و چه بصورت آسیب های مهم دیگر سیستم انعقادی در سراسر بدن فعال می شود و آستانه تولید لخته خون کاهش می یابد. این حالت در تروما و جراحی مکانیسم دفاعی بدن محسوب می شود و تا حدودی خوب است ولی در بعضی از بیماران می تواند موجب لخنه خون شود.
مسایل ژنتیکی
اگرچه تعداد آنها کم است ولی تعدادی از بیماری ها و جهش های ژنتیکی وجود دارند که می توانند موجب افزایش ترومبوز شوند. مهمترین علامت این مسایل ژنتیکی ، وجود سابقه فامیلی از ترومبوز و بیماری های مشابه در افراد خانواده است. اغلب بیماری های ژنتیکی باعث ایجاد لخته خون در سیاهرگها می شوند که زمینه ساز بیماری DVT و آمبولی ریه است.
در برخی از مطالعات تا 60 درصد موارد DVT بدلیل مسایل ژنتیکی بوده است.
برخی از این جهش های ژنتیکی مهم عبارتند از:
فاکتور V لیدن: تا 5 درصد افراد جامعه دچار نوعی جهش در ژن تولید کننده این فاکتور هستند. فاکتور 5 انعقادی یکی از پروتئین های مسیر انعقادی است که جهش در آن و تولید فاکتور 5 لیدن ، باعث افزایش فعالیت و لخته زایی آن می شود.
جهش ژن پروترومبین: ترومبین قوی ترین فاکتور انعقادی بدن است که از پروترومبین تولید می شود. جهش ژن پروترومبین که در 2 درصد افراد جامعه دیده می شود ، موجب افزایش فعالیت این فاکتور انعقادی و افزایش ترومبوز در بدن خواهد شد.
کمبود فاکتورهای آنتی ترومبین ، پروتئین C و S: این فاکتورها در اصل عوامل مهار کننده و ضد انعقاد هستند. کمبود این فاکتورها باعث ماندگاری و تشدید لخته های کوچکی می شود که به هر دلیلی در جریان خون ایجاد می شوند.
داشتن بیماری ناشی از ترومبوز در سن زیر 40 سال ، حملات مکرر ترومبوز ، سابقه خانوادگی قوی از بیماری های ترومبوز و سقط های مکرر در خانمها دلایلی هستند که باید به وجود یک یا چند مورد از این جهش های ژنتیکی شک کرد. این جهس ها با بررسی و آزمایشات ژنتیکی قابل تشخیص هستند.
اهمیت جهش های ژنتیکی در این است که این جهش ها جدای از اینکه می توانند موجب تولید ترومبوز و لخته خون بشوند ، می توانند زمینهای برای ایجاد لخته خون در افرادی باشند که یک یا چند مورد از سایر ریسک فاکتورها را دارند مانند مصرف سیگار ، حاملگی یا مسافرت طولانی مدت.
فاکتورهای اکتسابی
برخلاف عوامل ژنتیکی و بیماری هایی مانند دیابت و آتروسکلروز ، فاکتورهای زیر ناشی از شیوه غلط زندگی و اقدامات غیر بهداشتی خود افراد هستند. این عوامل اگرچه بسیار شایع هستند ولی به راحتی قابل شناسایی و کنترل می باشند.
سیگار: سیگار باعث صدمه به جدار داخلی عروق می شود و زخم این لایه باعث ترومبوز می شود. سیگار هم چنین می تواند تعادل فاکتورهای انعقادی و ضدانعقادی خون را به سمت غلبه فاکتورهای انعقادی برهم بزند. خطر سیگار به وبژه در زمان حاملگی یا مصرف قرص های ضدبارداری بیشتر است.
چاقی و اضافه وزن: دلیل این که چرا چاقی باعث افزایش خطر ترومبوز می شود ، زیاد شناخته شده نیست ولی افزایش وزن و چاقی یکی از علل شناخته شده ترومبوز و تشکیل لخته های خون در بدن هستند. شاید التهاب ناشی از بافت چربی در بدن یا اثر فشاری چربی های دور شکم بر عروق داخل آن در این میان نقش داشته باشد.
بی تحرکی: نداشتن فعالیت بدنی مناسب و سبک زندگی ماشینی موجب افزایش خطر DVT و ترومبوز می شود. برعکس انجام ورزش منظم و فعالیت های بدنی روزانه می تواند خطر ترومبوز را کاهش دهد.
در اغلب بیمارانی که دچار DVT می شوند معمولا بیش از یک عامل زمینه ساز وجود دارد و ترکیبی از این عوامل است که می توانند منجر به تولید لخته خون شوند. در بین عللی که ذکر شد 4 عامل وجود دارد که می توانند به تنهایی موجب بروز DVT شوند. این عوامل که به فاکتورهای القا کننده DVT یا "Provocation" معروف هستند ، عبارتند از:
جراحی ارتوپدی بر روی لگن یا استخوان ران در یک ماه گذشته
سرطان به ویژه درمان نشده آن
حاملگی و مصرف قرص های هورمونی
و بی حرکتی بیش از سه روز
بقیه عوامل مانند سیگار و چاقی و غیره معمولا نمی توانند به تنهایی منجر به DVT شوند. لذا اگر کسی که DVT دارد یکی از این 4 فاکتور را داشت به بیماری وی "Provoked DVT" گفته می شود که بعد از برطرف شدن عامل زمینه ای احتیاج به درمان طولانی مدت با دارو نخواهد داشت.
در غیر این صورت بیماری را "Un-provoked DVT" می گوییم که اغلب این بیماران به دلیل ناشناخته بودن عامل زمینه ای احتیاج به درمان دارویی طولانی مدت خواهند داشت.
دیدگاه خود را بنویسید