افراد با بیماریهای قلبی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عوارض و مرگ و میر بعد از کرونا هستند. از سوی دیگر ابتلا به ویروس کرونا در افراد سالم می تواند حتّی بعد از بهبودی از کرونا به درگیری و بیماریهای قلبی متعدّدی منجر شود. کاردیومیوپاتی به عموان یکی از علل مهمّ نارسایی قلبی یکی از عوامل خطر کرونا و یکی از عوارض ابتلا به کرونا است.
کاردیومیوپاتی و خطر کووید-19
کاردیومیوپاتی عبارت است از بیماری سلولهای عضلانی قلب، که باعث می شود تا عضلات قلبی نتوانند مانند حالت نرمال منقبض شده و خون را از قلب خارج کنند. این بیماری باعث می شود تا شخص دچار علایم نارسایی قلبی و اختلال در ریتم قلب شود. در این بیماری عملکرد نرمال قلبی به هم می خورد و احتمال دارد فرد بیمار در اثر نارسایی قلبی یا آریتمی های مهمّ قلبی دچار ناتوانی در زندگی و حتّی مرگ شود.
ویروس کرونا به گیرنده های معروف به ACE که بوفور در بافت قلب و ریه وجود دارند، می چسبد و می تواند التهاب و آسیب سلولهای قلبی تولید کرده و عوارض ریوی و قلبی ایجاد نماید. افراد با کاردیومیوپاتی قلبی به میزان 10 تا 20 درصد بیشتر از افراد فاقد بیماری به عوارض شدید کرونا دچار می شوند. این افراد چون بیماری زمینه ای قلبی دارند، میزان تحمل آسیب قلبی جدید در اثر ویروس در این افراد کمتر بوده و به این دلیل میزان بستری شدن در بخش های ویژه و میزان مرگ و میر در این افراد بیشتر است.
یکی از راههای آسیب ویروس کرونا به بدن، عبارت است از فعّال شدن سیستم ایمنی بدن که علیه ویروس کرونا فعّال می شود. در اثر فعّالیّت سیستم ایمنی بدن، موادّی بنام "سیتوکین" در بدن تولید می شوند که می توانند به سلولهای قلبی آسیب وارد نمایند. سیتوکینها و سایر عوامل التهابی، علاوه از آسیب مستقیم به سلولهای قلبی، می توانند موجب غلیظ شدن خون و افزایش کار قلب شوند. هم چنین این عوامل می توانند باعث افزایش لخته شدن خون داخل رگهای قلبی شوند. برای ایجاد لخته خون در حالت طبیعی باید آسیب یا برشی در رگهای بدن ایجاد شده باشد ولی عوامل التهابی و سیتوکینهای ناشی از کرونا می توانند بدون آسیب عروقی و حتّی داخل رگهای سالم بدن موجب بروز لخته خون شوند.
در اثر کرونا کار قلب افزایش پیدا می کند. اگر همزمان آسیب قلبی هم ایجاد شود، قلب مجبور است با فشار و استرس خیلی بیشتری فعّالیّت نماید که این امر خود می تواند آسیب قلبی را تشدید نماید و به صورت یک حلقه معیوب بصورت مداوم آسیب قلبی و کاردیومیوپاتی تشدید شود که در نهایت به نارسایی و اختلال در کار قلب منجر خواهد شد. به همین دلیل شناسایی آسیب قلبی در مراحل اولیه می تواند بسیار کمک کننده باشد و جلوی تشدید بیماری قلبی و کاردیومیوپاتی را بگیرد.
عوارض مزمن کرونا در قلب
به غیر از شدید بودن عفونت کرونا در افراد با بیماری قلبی، احتمال بروز عوارض مزمن قلبی هم در این افراد بعد از ابتلا و بهبودی از کرونا بیشتر از بقیه افراد است. بسیاری از اعضای بدن بعد از بیماری و آسیب توانایی بازسازی و ترمیم دارند در حالیکه در قلب این امکان وجود ندارد. سلولهای قلبی توانایی تکثیر و تولیدمثل ندارند و با از بین رفتن هر سلول قلبی، آسیب وارد شده دایمی بوده و غیر قابل جبران خواهد بود. بهترین راه بعد از صدمه قلبی، کم کردن استرس و کار سلولهای سالم قلبی است تا جلوی آسیب بیشتر به قلب گرفته شود.
مطالعات علمی متعددّی نشان داده اند که یکی از دلایل "کرونای طول کشیده" و طولانی شدن طول مدّت علایم کرونا، درگیری قلبی است. حتی بیماری خفیف کرونا می تواند موجب صدمه به سلولهای قلبی و آسیب پایدار به آنها شود و این امر می تواند یکی از دلایل درد قفسه سینه و خستگی طولانی بعد از کرونا باشد. حمله مستقیم ویروس کرونا به سلولهای قلبی، ترومبوز و انسداد عروق ریز قلبی و بروز سکته های قلبی همگی می توانند منجر به آسیب حادّ و مزمن عضلات قلبی شوند ولی شایعترین علت بیماری قلبی در اثر کرونا عبارت است از التهاب بافتهای قلبی و ترشح عوامل التهابی در خون. به همین دلیل است که با شدیدتر شدن بیماری کرونا یا با دوره طولانی بیماری امکان آسیب مزمن به قلب و نارسایی مزمن قلبی هم بیشتر می شود.
این عوارض می توانند هم در افراد با بیماری زمینه ای قلبی موجب تشدید بیماری قلبی بشوند و هم می توانند در افراد سالم، موجب شروع بیماری قلبی و کاردیومیوپاتی شوند. این آسیب قلبی می تواند با از بین رفتن بیماری کرونا بهبودی یافته و از بین برود یا علیرغم بهبودی از کرونا همچنان پایدار مانده و به بیماری مزمن قلبی منجر شود.
کاردیومیوپاتی و آسیب قلب ناشی از استرس
بیماری کرونا استرس های زیادی را به دنبال داشته است. استرس هایی مانند قرنطینه بودن، ترس از ابتلا به بیماری، ترس از عوارض بیماری بعد از ابتلا به آن، از دست دادن عزیزان و آشنایان در اثر کرونا، ترس از مشکلات اقتصادی و از دست دادن شغل و بسیاری از موارد دیگر از جمله استرس هایی بودند که از زمان پیدایش کرونا بسیاری از افراد کمابیش با آن درگیر بوده اند و هستند. اصطلاحی است به نام "کاردیومیوپاتی ناشی از استرس" یا "سندرم تاکوتسوبو". این بیماری اگرچه برای بار اوّل در افراد با استرس های شدید مانند سوختگی بدن یا سکته های مغزی تشخیص داده شد ولی بعدها معلوم شد که می تواند به درجات مختلف افراد با استرس های عادی زندگی را هم درگیر نماید. به همین دلیل احتمال دارد افراد حتّی بدون درگیری با کرونا و صرفاً به دلیل استرسهای ناشی از دوران کرونا هم دچار کاردیومیوپاتی و آسیب قلبی مزمن شوند.
میزان بروز این بیماری -استرس کاردیومیوپاتی- قبل از دوره کرونا 1 تا 2 درصد موارد حمله قلبی بود ولی بعد از کرونا تا 8 درصد موارد حمله قلبی هم گزارش شده است که این امر نشان دهنده توجّه به استرس ها و اضطراب های دوران کرونا را نشان می دهد. دو گروه از افراد که بیشتر از بقیّه در معرض این بیماری هستند عبارتند از خانم های در سنین یائسگی و افرادی که از قبل دچار بیماریهای روانپزشکی هستند.
کاردیومیوپاتی کرونایی و درمان آن
درمان کاردیومیوپاتی و آسیب قلبی ناشی از کرونا عبارت است از افزایش قدرت انقباضی قلب، حمایت از قلب در برابر آسیب بیشتر و آریتمی های قلبی، رساندن خون به نواحی از بدن که آسیب دیده اند و از بین بردن عوارض نارسایی قلبی مانند احتقان آب در بدن. برخی از داروهایی که برای درمان کاردیومیوپاتی استفاده می شوند عبارتند از:
داروهای مهار کننده ACE
داروهای بتا بلوکر
مهارکننده های رسپتور آنژیوتانسین ARB
دیورتیک هایی مانند فورزماید
دیگوکسین.
خوشبختانه مصرف داروهای مؤثر در کاردیومیوپاتی تأثیری در درمان کرونا یا تشدید علایم آن ندارند و براحتی می توان از آنها استفاده نمود. البته برای افرادی که بیماری قلبی دارند و همزمان تحت درمان کرونا هم هستند، لازم است مصرف داروها تحت نظر پزشک قلب و کرونا همزمان و با مشورت صورت بگیرد.
برخی از داروهایی که در درمان کرونا استفاده می شوند می توانند بر روی سلامت قلب اثر بدی داشته باشند بویژه در افرادی که کاردیومیوپاتی دارند. داروهایی مانند هیدروکسی کلروکین، آنتی هیستامین ها و برخی از داروهای آنتی میکروبی می توانند هم به عضلات قلب آسیب بزنند و هم موجب بروز آریتمی های مهم و کشنده قلب شوند. لذا لازم است در مورد استفاده از این داروها با احتیاط و مشورت از پزشک قلب عمل نمایید.
من کرونا گرفته ام! آیا قلب من هم گرفتار شده است؟
یکی از مهمترین نگرانی های افراد با بیماری کرونا، احتمال درگیری بافت قلبی و عوارض ناشی از آن است. گزارش های متعدّدی از ابتلای بافت قلب در اثر ویروس کرونا وجود دارند ولی با توجه به اینکه این مطالعات از روش های مختلف برای تشخیص بیماری استفاده کرده اند و معیارهای ابتلا به کاردیومیوپاتی در این مطالعات متفاوت از هم بوده است، به این دلیل نتایج اعلام شده هم متفاوت هستند و آمار درگیری قلب در بیماری کرونا از 10 درصد تا 80 درصد متغیّر است. البتّه لازم به ذکر است که درصد زیادی از این مبتلایان بدون علامت بالینی هستند و صرفاً رد پای ویروس در بافت های قلبی دیده است و چیزی به علایم بالینی بیمار اضافه نشده است.
کاردیومیوپاتی در جریان بیماری کرونا می تواند از یک درگیری ساده و بدون علامت و بدون تأثیر بر عملکرد قلب تا موارد بسیار شدید و نارسایی پیشرفته قلبی متغیّر باشد و این موضوع به شدّت بیماری کرونا، سابقه بیماریهای قلبی، داشتن بیماریهایی مانند فشارخون بالا و دیابت مربوط است. اگرچه میزان آسیب قلبی و کاردیومیوپاتی در زمینه کرونا در افراد با سابقه بیماری قلبی و افرادی که ریسک فاکتورهای قلبی مانند فشارخون بالا و دیابت دارند، بیشتر است ولی این موضوع قابل پیش بینی نیست و بسیاری از افراد با بیماذی قلبی و عوامل خطر قلبی می توانند سیر بیماری خفیف و بی علامتی داشته باشند و برعکس برخی از افراد جوان و سالم احتمال دارد که دچار آسیب های شدید قلبی شوند و این موضوع که چه افرادی استعداد بیشتری برای آسیب ویروس به قلب دارند، قابل پیش بینی نیست.
علایم آسیب قلب به چه شکل است؟
تشخیص کاردیومیوپاتی ناشی از کرونا می تواند دشوار باشد و این موضوع به چندین دلیل احتمال دارد که تشخیص داده نشود یا دیر تشخیص داده شود.
دلیل اصلی این موضوع مشابه بودن علایم بیماری کرونا با علایم کاردیومیوپاتی است. شایعترین علایم کاردیومیوپاتی و آسیب قلب عبارتند از:
ضعف و خستگی زودرس
تنگی نفس
تپش قلب و ضربان قلب بالا
اختلال در خوابیدن
احساس سرگیجه و سیاهی رفتن چشمها
همانطورکه مشاهده می شود اکثر این علایم مشابه با درگیری ناشی از خود بیماری کرونا است و این علایم به درجاتی در بیماران با کرونا هم قابل مشاهده است و به همین دلیل شاید فرد بیمار یا پزشک معالج متوجّه بیماری قلبی نشود. بنابراین تشخیص کاردیومیوپاتی حتماً باید با استفاده از تست های قلبی مانند نوار قلب، اکوی قلب و انجام آزمایشات خونی تأیید گردد. البته در حال حاضر پزشکان درمان کننده کرونا صرفاً در صورت شدید بودن علایم بیمار مانند تنگی نفس شدید یا مشاهده علایمی بیشتر از حد انتظار برای کرونا اقدام به بررسی قلب می کنند که شاید دلیل این موضوع تعداد زیاد بیماران کرونایی و جلوگیری از ویزیت های متعدد و کاهش میزان انتشار ویروس باشد ولی توصیه می شود این بررسی از همان ابتدای تشخیص بیماری کرونا شروع شود. تشخیص کاردیومیوپاتی در مراحل اولیّه و درمان آن می تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد و علایم آن را کاهش دهد.
درگیری بافت قلب و علایم کاردیومیوپاتی می تواند حتی بعد از بهبودی علایم کرونا هم ایجاد شود. بسیاری از بیماران و پزشکان طولانی شدن علایم کرونا را به نام کرونای طول کشیده می شناسند و آن را به عنوان نوعی از بیماری کرونا که دوره درمان آن طولانی شده است، تلقّی می کنند درحالیکه بسیاری از این موارد می تواند در اثر درگیری قلب و کاردیومیوپاتی باشد و لازم است افراد با علایم طول کشیده و افرادی که علایم آنها به کندی بهبودی پیدا می کند، از نظر درگیری قلبی مورد بررسی قرار بگیرند.
سؤالات شایع
من بیماری قلبی و کاردیومیوپاتی دارم. می توانم واکسن بزنم؟
پاسخ قطعاً بله است. افرادی که بیماری زمینه ای قلب دارند و دچار کاردیومیوپاتی هستند، بیشتر از بقیه احتمال دارد کرونای سخت بگیرند و میزان عوارض کرونا هم در این افراد بیشتر از بقیه است به همین دلیل این افراد حتماً باید علیه کرونا واکسینه شوند. درمورد بروز عوارض واکسن در این افراد اگرچه احتمال بروز عوارض در همه افراد بعد اواکسن وجود دارد ولی این میزان بسیار اندک است و در مقایسه با پیشگیری از بروز عفونت با کرونا قابل چشم پوشی است.
احتمال کاردیومیوپاتی بعد از کرونا چقدر است؟
از نظر آماری به تست انجام شده و تعریف کاردیومیوپاتی وابسته است. در بررسی میکروسکوپی شاید این آمار به 80 درصد موارد هم برسد ولی کاردیومیوپاتی که منجر به علایم قلبی و بیماری قلبی بشود در 25درصد افراد بستذی با کرونا دیده می شود. کاردیومیوپاتی ناشی از کرونا سیر بیماری کرونا را تشدید می کند و این درگیری عامل 40 درصد موارد مرگ و میر ناشی از کرونا در بیمارستانها است.
آیا تزریق واکسن کرونا هم می تواند منجر به آسیب قلبی شود؟
پاسخ بله است و این موضوع محتمل است ولی به میزان یک مورد در هر صدهزار تزریق واکسن کرونا. این میزان بسیار اندک بوده و طبیعتاً در مقایسه با فواید واکسن کرونا در جلوگیری از بیماری کووید و عوارض قلبی ناشی از آن نباید مورد توجه قرار بگیرد.
سخن آخر
کاردیومیوپاتی و آسیب قلبی نه تنها می تواند به کرونای شدید و با عارضه منجر شود، بلکه خود این موضوع می تواند در اثر کرونا ایجاد شود و باعث شود تا میزان عوارض و مرگ و میر کرونا افزایش یابد. بهترین راه برای جلوگیری از این موضوع، پیشگیری از ابتلا به کرونا است. هنوز بهترین راه پیشگیری از کرونا، پرهیز از شرکت در اجتماعات، حضور غیر ضروری در جامعه و استفاده از ماسک است. البته در صورت دسترسی حتماً از واکسن های معتبر استفاده کنید.
کلینیک قلب من
دکتر امیرفرهنگی
دیدگاه خود را بنویسید