تقریباً یک سال از پیدایش ویروس کرونا در جهان می گذرد و متأسفانه هنوز عفونت با این ویروس و عوارض ناشی از آن زندگی انسانها را در سراسر دنیا با اشکال مواجه کرده است. یکی از مهمترین سوألاتی که از روزهای اوّل شروع عفونت کرونا وجود داشت ، میزان ایمن بودن بدن افراد بعد از ابتلا به عفونت بود. در اوایل تصور می شد که یک بار ابتلا به کووید-19 موجب پیدایش ایمنی دایمی و طولانی مدّت در برابر ابتلای مجدد به این نوع از ویروس خواهد شد. این نظریه بعد از چند ماه از شروع اپیدمی این ویروس و با مشاهده موارد متعددی از عفونت مجدد با ویروس کرونا کم رنگ شد و حتی مطرح شد که ایمنی بدن افراد مبتلا شده و بهبود یافته از عفونت کرونا ، چند ماه بیشتر طول نمی کشد.

اخیراً مقاله مهمی در مجله ساینس "Science" چاپ شده است که این موضوع را به صورت ویژه مورد تحقیق قرار داده است. محققین این یافته علمی نتیجه گیری کرده اند که:

"اطلاعات ما نشان می دهد که میزان آنتی بادی های ضد کرونای خون رفته رفته تحلیل رفته و بعد از میانگین 5 ماهه از بین می روند".

ایمنی با ویروس کرونا

ایمنی بدن در برابر ویروس ها چگونه سنجیده می شود؟

بدن انسان در مواجهه با میکروبها و عوامل عفونی ، نوعی پروتئین دفاعی به نام آنتی بادی (Immunoglubulin Ig) یا "پادتن" تولید می کند. پادتن ها که عمدتاً به وسیله گلبولهای سفید و سلول های ایمنی خون و سیستم لمفاوی بدن ساخته می شوند ، می توانند با اتصال به ویروس ها و سایر میکروبها ، آنها را غیر فعال کرده یا از بین ببرند. میزان ایمنی بدن در برابر میکروبها و عوامل عفونی ، با شمارش تعداد آنتی بادی های خون صورت می گیرد.

بعد از عفونت به ویروس کرونا بدن انسان دو نوع آنتی بادی تولید می کند. در چند روز اوّل بعد از عفونت آنتی بادی از نوع IgM تولید می شود که این نوع آنتی بادی بعد از دو هفته از خون پاک می شود. بعد از گذشت چند روز و با فعال شدن سلول های قدرتمند لمفاوی و ماکروفاژها ، آنتی بادی های طولانی اثری به نام IgG تولید می شود. این نوع از ایمونوگلوبولین می تواند برای مدتهای طولانی تری در خون باقی بماند و از بدن انسان در مقابل عفونت های مجدد محافظت نماید.

آنتی بادی IgG  تولید شده در بدن برای برخی از ویروس ها مانند ویروس فلج اطفال یا آبله برای تمام طول عمر در بدن انسان باقی می ماند و یک بار ابتلای به این نوع از عفونتها یا استفاده از واکسن آنها ، موجب مصونیت مادام العمر انسان در برابر عفونت مجدد می شود. برعکس این موارد ، در بسیاری از موارد آنتی بادی های تولید شده در بدن بعد از گذشت چند روز یا چند ماه از بین می روند و لذا بدن انسان استعداد ابتلای مجدد به این نوع از میکروب را پیدا می کند. بیماریهایی مانند سرماخوردگی و آنفلوانزای فصلی از این نوع هستند. البته در برخی از میکروبها و به ویژه ویروسها احتمال دارد ویروس در روند تقسیم و تکثیر دچار جهش ژنتیکی بشود که در این صورت طبیعتاً آنتی بادی های قبلی بر ویروس جدید بی اثر خواهند شد و مجدداً احتمال عفونت و ابتلا به نوع جدید ویروس وجود خواهد داشت.

در این مطالعه علمی بزرگ ، محققین تعداد 72،401 فرد را از نظر میزان آنتی بادی خون بعد از ابتلا به ویروس کرونا مورد بررسی قرار دادند. جالب است که تعدادی از افراد مبتلا به ویروس کرونا بعد از عفونت با این ویروس ، آنتی بادی موثر خیلی کمی در خونشان داشتند یا اصلاً بعد از بهبودی از بیماری آنتی بادی قابل اندازه گیری در بدن آنها وجود نداشت. این افراد اگرچه تعدادشان کم است ولی بسیار مستعد به عفونت مجدد با ویروس کرونا هستند. در بقیه افراد یعنی در حدود 90 درصد آنها ، آنتی بادی به میزان لازم برای پیشگیری از عفونت مجدد در بدنشان تشکیل شده بود.

تا چند روز بعد از عفونت آنتی بادی در خون باقی می ماند؟

 در ادامه مطالعه محققین بعد از اندازه گیری میزان اولیه آنتی بادی خون ، مجددا، در فواصل ماهانه میزان آنتی بادی خون این بیماران را مورد ارزیابی قرار دادند. در پیگیریهای بعدی مشخص شد که قدرت پایداری این نوع از آنتی بادی تا 5 ماه است و افراد با عفونت ویروسی کرونا تا 5 ماه بعد از بهبودی دارای سطح قابل قبولی از آنتی بادی در بدنشان هستند. بعد از این مدت میزان آنتی بادی های خون به صورت واضحی شروع بع از بین رفتن می کنند. البته عدد 5 ماه به صورت میانگین دوره ایمنی افراد است و در نصف بیماران کاهش سطح آنتی بادی در مدت یک تا پنج ماه روی داده است.

اینکه چرا در برخی از افراد ، عفونت اولیه کووید 19 ، منجر به تولید آنتی بادی نمی شود و برعکس در افراد دیگر با تولید آنتی بادی قابل توجهی همراه است یا اینکه چرا سرعت پاک شدن آنتی بادی ها از خون در افراد مختلف متفاوت است ، به درستی مشخص نیست. دلایلی مانند تفاوت های ژنتیکی ، سطح ایمنی اولیه بدن ، میزان ویروس وارد شده به بدن و نوع درمانهای استفاده شده همگی مطرح شده اند ولی هنوز علت مشخصی برای این موضوع تشخیص داده نشده است.

نتیجه گیری

 این مطالعه و چندین مطالعه مشابه نشان دادند که آنتی بادی های تولید شده در اثر عفونت کرونا ، دایمی نیستند و با گذشت زمان از بین می روند و به همین دلیل احتمال دارد افرادی که یکبار به عفونت ویروس کرونا میتلا شده اند ، مجدداً به آن گرفتار شوند. لذا این تصور که بعد از ابتلا و بهبودی از کووید 19 ، اصول بهداشتی و پیشگیری از عفونت را رعایت نکنیم ، امر درستی نیست و توجیه علمی ندارد. اگرچه در بسیاری از افراد ، تا 5 ماه بعد از بهبودی سطح آنتی بادی قابل قبولی در بدنشان قابل مشاهده است ولی به دو دلیل باید نگران عفونت مجدد باشیم:

1- جهش های ویروسی: آنتی بادی که به دنبال عفونت در بدن تولید می شود ، ویژه و مخصوص همان نوع از ویروس است در حالیکه یکی از مهم ترین خاصیت های کرونا ، جهش ژنتیکی و تغییر ماهیت مدام ویروس است. طبیعتاً نوع جدید و جهش یافته ویروس به راحتی می تواند وارد بدن ما شده و علیرغم وجود آنتی بادی ما را به عفونت مبتلا سازد.

2- سطح آنتی بادی در بدن افراد نختلف متفاوت و غیرقابل پیش بینی است. لذا مشخص نیست که مقاومت و آمادگی بدن ما در برابر عفونت مجدد به چه میزان باشد.

لذا بهترین توصیه بعد از حتی یک بار ابتلا به عفونت کرونا ، بازهم رعایت تمام اصول بهداشتی و پیشگیری از عفونت است. اقداماتی مانند رعایت فاصله با دیگران ، عدم حضور در جاهای شلوغ و پر ازدحام ، تغذیه سالم و مقوی ، ورزش و حفظ روحیه قوی در برابر بیماریها.