درمان نارسایی قلب

 بیماری نارسایی قلب یکی از مهم ترین بیماری های قلبی است که به درمانهای منظم و دقیق احتیاج دارد. با توجه به ماهیت نارسایی قلب و گسترده بودن عوامل دخیل در ایجاد و تشدید علایم نارسایی قلب درمان نارسایی قلب هم تنوع و گستردگی قابل توجهی دارد.

1- درمان بیماری زمینه ای نارسایی قلب

بسیاری از بیماری های قلبی در صورت عدم تشخیص یا عدم درمان به موقع و اصولی می تواند بعد از چند سال منجر به ضعف و نارسایی قلب گردد. لذا تشخیص و درمان مناسب و به موقع بیماری های زمینه ای اولین قدم در پیشگیری و جلوگیری از ایجاد نارسایی قلبی است. بسیاری از این بیماری ها حتی بعد از پیدایش نارسایی قلب هم هنوز قابل درمان هستند و اصلاح آنها هنوز می تواند به بهبود نارسایی قلب منجر شود.

به عنوان مثال تنگی عروق کرونر یکی از علل اصلی نارسایی قلب است. باز کردن تنگی عروق با استفاده از استنت یا عمل جراحی باز قلب می تواند به بهبود یا کاهش علایم نارسایی قلب منجر شود و تا زمانی که تنگی عروق کرونر اصلاح نشود ، شاید سایر درمانهای نارسایی قلب هم زیاد موثر نباشند.

یا بیماری دریچه های قلب هم در صورت عدم درمان مناسب نهایتا به نارسایی قلب منجر خواهد شد و اولین قدم در درمان نارسایی قلب ، درمان بیماری دریچه ای اولیه است.

2- کنترل سایر بیماری های زمینه ای

برخی از بیماری ها هستند که می توانند موجب تشدید علایم نارسایی قلب شوند و کنترل آنها می تواند هم به تشدید نارسایی قلب منجر شود و هم موجب عدم کنترل علایم آن شود. در ادامه به چند مورد از این بیماری ها اشاره خواهیم کرد:

فشارخون بالا: یکی از مهمترین این بیماری های زمینه ای است. بیماران با نارسایی قلب باید فشارخون کنترل شده داشته باشند و عدم کنترل فشارخون در این بیماران باعث می شود تا داروهای نارسایی قلب و سایر اقدامات هم موثر نباشند.  نکته جالب توجه اینکه بسیاری از داروهای فشارخون بالا مانند لوزارتان ، کاپتوپریل ، بیزوپرولول ، کارودیلول و متورال ، همزمان می توانند در درمان نارسایی قلب هم مورد استفاده قرار بگیرند.

دیابت قندی: دیابت هم می تواند موجب ایجاد نارسایی قلب شود و هم موجب تشدید علایم آن گردد. لذا در بیماران با نارسایی قلبی ، قند خون باید به وسیله انسولین یا داروهای خوراکی به دقت کنترل گردد.

       نکته 1: مصرف "پیوگلیتازون" در بیماران دیابتی با نارسایی قلب با عوارض قلبی همراه است و توصیه نمی شود.

       نکته 2: داروی "امپاگلی فلوزان" در بیماران نارسایی قلب و دیابت اثرات بسیار خوبی دارد.

نارسایی کلیه: تنبلی کلیه و دیالیز یکی از عوامل خطر مهم برای بیماری های قلبی است. در نارسایی کلیه عدم توانایی کلیه در دفع نمک و آب بدن ، موجب جمع شدن آنها در بدن و تشدید علایم نارسایی قلبی خواهد شد. روش اثر برخی از داروهای نارسایی قلب ، با افزایش حجم آب و نمک دفع شده از بدن و با افزایش ادرار است. طبیعتا در نارسایی کلیه اثر این داروها هم کاهش پیدا خواهد کرد.

سایر بیماری هایی که کنترل و درمان مناسب آنها برای درمان نارسایی قلب ضروری است عبارتند از: کم کاری و پرکاری تیرویید ، نارسایی کبد ، کم خونی و کمبود آهن بدن.

3- تغییر روش و شیوه زندگی (اقدامات غیر دارویی)

در اغلب بیماری ها دارو تنها راه درمان نیست ، و در کنار درمان دارویی که قطعا نقش مهمی در درمان بیماری ها دارد ، بیماران باید یک سری اقدامات و درمان های غیر دارویی را هم انجام بدهند. این اقدامات غیر دارویی هم خودشان در پیشگیری از بیماری و کاهش علایم آن مفیدند و هم به اثربخشی بیشتر درمانهای دارویی کمک می کنند. این اقدامات که اکثرا مجموعه ای از عادات و روش های تغذیه ای و رفتاری هستند که اصطلاحا "شیوه یا سبک زندگی" نامیده می شوند. به دلیل اینکه شیوه غلط زندگی عامل اصلی در پیدایش بسیاری از بیماری های قلبی است ، طبیعتا تغییر شیوه زندگی هم یکی از راه های کنترل و درمان این بیماری ها خواهد بود. در بیماران با نارسایی قلب این اقدامات عبارتند از:

1. مصرف غذا با حداقل نمک: حداکثر نمک توصیه شده برای بیماران با نارسایی قلبی ، 4 تا 6 گرم در روز است یعنی به اندازه یک قاشق چایخوری. این میزان از نمک در نان ، غلات و غذاهایی که روزانه مصرف می کنیم وجود دارد ، لذا اولین و بهترین راه حذف نمک و نمکدان موقع خوردن غذا است. هم چنین عدم استفاده از غذاهای حاضری ، فست فود و کنسروها که حاوی مقادیر زیادی نمک هستند.

       نکته: هم بیماران و هم افراد سالم در موقع خرید ، حتما به برچسب میزان نمک و سدیم مواد غذایی موجود در بسته غذایی توجه کنند.

• عدم مصرف سیگار و دخانیات

• پرهیز از خوردن غذاهای سنگین و پرحجم

• پرهیز از مصرف الکل

• داشتن تحرک کافی روزانه: پیاده روی با قدم های نسبتا تند (یا هر نوع فعالیت بدنی مشابه) به مدت 30 دقیقه در هر شبانه روز

• داشتن فعالیت های اجتماعی و شرکت در جمع های دوستانه و خانواده

• پرهیز از داروهای مخدر و محرک

• عدم استفاده از داروهای معروف به NSAID  شامل بروفن ، دیکلوفناک ، مفنامیک اسید و ناپروکسن.

• پی گیری منظم ویزیت و استفاده از داروهای تجویز شده

• پی گیری علایم نارسایی قلبی و آگاهی از آنها در صورت پیدایش

• توزین روزانه و اندازه گیری وزن بدن: افزایش وزن یکباره به معنی تشدید نارسایی قلب و تجمع آب در بدن است. بهترین زمان توزین صبح بعد از ادرار کردن و با مثانه خالی است.

4- درمان های دارویی

 داروهای مورد استفاده در کنترل نارسایی قلبی ، در مراحل مختلف بیماری متفاوت هستند و بسته به شدت بیماری و عامل ایجاد کننده آن ، می توان از داروهای مختلفی استفاده کرد.

در نارسایی حاد قلبی و در شرایطی که نارسایی قلب بسیار شدید باشد و تجمع بسیار زیاد مایع در ریه ها مانع تنفس و اکسیژن رسانی به بدن شود ، یا افت فشارخون شدید وجود داشته باشد ، بیمار در بخش ویژه بستری شده و از داروهای تزریقی برای درمان شرایط وخیم و "ادم ریه" وی استفاده می شود. مانند:

1. داروهای ادرارآور مانند فورزماید (لازیکس).

2. داروهای گشاد کننده عروق مانند نیتروگلیسرین.

3. داروهای تقویت عضلات قلب مانند آدرنالین ، نورآدرنالین ، دوپامین ، دوبوتامین و میلرینون.

4. در مرحله حاد بیماری شاید لازم باشد بیمار اکسیژن دریافت نماید یا به دستگاه های کمک تنفسی (ونتیلاتور) متصل شود.

در شرایط پایدار و بعد از برطرف شدن شرایط حاد بیماری از داروهای خوراکی برای درمان و کنترل نارسایی قلب استفاده می شود.

برخی از این داروها در درمان نارسایی قلب ضروری هستند و استفاده منظم از آنها - حتی زمانی که بیمار علایم نارسایی قلب را ندارد - موجب بهبود کارکرد قلب و افزایش طول عمر بیمار می شود و تمام بیماران با نارسایی قلبی باید این داروها را استفاده نمایند ، مگر این که به دلیل فشارخون پایین یا دلایل دیگر توسط پزشک تجویز نشده باشد. مانند:

1. داروهای خانواده مهار کننده ACE از قبیل : کاپتوپریل ، لیزینوپریل ، انالاپریل.

2. داروهای خانواده ARB از قبیل : لوزارتان.

3. داروهای MRA  از قبیل : اسپیرنولاکتون (آلداکتون) ، اپلرنون.

4. داروهای خانواده بتابلوکر از قبیل : کارودیلول ، متورال سوکسینات ، بیزوپرولول.

گروه دیگری از داروها هستند که بر حسب نیاز و علایم بیمار تجویز می شوند و پزشک بعد از یررسی و معاینه بیمار شاید مقدار آنها را کاهش یا افزایش دهد و یا حتی مصرف آنها را قطع نماید مانند:

1. داروهای ادرار آور از قبیل فورزماید ، تریامترن.

2. داروهای محرک قلب از قبیل دیگوکسین

البته در کنار داروهای مورد نیاز برای درمان نارسایی قلب لازم است بیماران سایر داروهای لازم برای درمان بیماری های زمینه ای قلب را هم مصرف نمایند.

درمان های تکمیلی نارسایی قلب

بعد از تکمیل درمان دارویی و اصلاح سایر شرایطی که می توانند موجب تشدید نارسایی قلب یا علایم آن گردند ، اگر بیمار هم چنان علامت دار باشد و بهبودی حاصل نشده باشد ، لازم است از درمان های کمکی قلب استفاده نمود ، از قبیل:

باطری قلب یا "پیس میکر 3 حفره ای" (Cardiac Resynchronization Therapy, CRT): در برخی از بیماران که علاوه از ضعف عضله قلبی ، ناهماهنگی در انقباض عضلات قسمت های مختلف قلب وجود داشته باشد ، از این دستگاه استفاده می شود. اگر قسمتی از قلب با تاخیر نسبت به قسمت های دیگر منقبض شود ، این وسیله باعث انقباض هماهنگ عضلات قسمت های مختلف قلب خواهد شد.

دستگاه شوک داخل قلبی (Implantable Cardiac Defibrillator, ICD): تا 50 درصد علت مرگ در نارسایی شدید قلبی به دلیل آریتمی های خطرناک قلبی از قبیل VT و VF است. عدم درمان این آریتمی ها در مدت 4 دقیقه باعث آسیب دایمی مغز و مرگ خواهد شد. برای درمان این آریتمی ها لازم است جهت بیمارانی که احتمال بسیار زیادی برای پیدایش چنین آریتمی هایی دارند ، دستگاه شوک داخل قلبی یا ICD تعبیه شود تا در صورت ایجاد چنین ریتم های خطرناکی با دادن شوک آنها را برگرداند.

در موارد بسیار پیشرفته بیماری که نارسایی قلب به انواع روش ها و داروها جواب نمی دهد از "دستگاه های کمک قلبی" (Ventricular Assist Device, VAD) استفاده می شود.این دستگاه ها داخل حفرات قلب کار گذاشته می شوند و به وسیله لوله هاو ارتباطاتی به دستگاه های کمک قلب و پمپ های خارج از بدن وصل می شوند کارکرد این پمپ ها می تواند به صورت موقت قسمتی یا تمام کار قلب را انجام دهد. مانند  LVAD ، IABP ، Impella ، ECMO و قلب مصنوعی.

در نهایت بهترین راه درمان نارسایی قلب در موارد پیشرفته انجام "پیوند قلب" است. امروزه با توجه به افزایش اهدا کنندگان عضو ، آمار پیوند قلب در کشورمان ایران رو به افزایش است و هر روز به تعداد بیمارانی که با پیوند قلب از رنج و عذاب نارساسس شدید قلب نجات پیدا می کنند ، افزوده می شود.

دکتر امیرفرهنگی

کلینیک قلب من