در ماه‌های اخیر داروی وارفارین کمیاب و در مواردی نایاب شده است و این داروی ضروری و ارزشمند به سختی قابل دسترسی است و این موضوع موجب ایجاد استرس و مشکلات بسیاری برای بیماران قلبی شده است. البتّه این معضل محدود به وارفارین نیست و از شیر خشک نوزادان گرفته تا داروها و تجهیزات پزشکی متعددّی را شامل می‌شود و امیدواریم با عنایت و لطف خداوند هر چه سریعتر این مشکل و مشکلات دیگر مرتفع گردد.

وارفارین داروی خاصّی است و بدلیل اهمّیتی که دارد و بدلیل تکنیک مخصوص ساخت آن، هنوز داروی وارداتی تلقی می شود. این دارو به عنوان بهترین و قویترین داروی رقیق کننده خون از ۷۰ سال قبل در بیماران قلبی مورد استفاده بوده است و هنوز هم بسیاری از بیماران قلبی به این دارو وابسته هستند. با توجه به کمبود اخیر این دارو در کشور لازم دانستم تا در مورد استرس بیماران عزیز مطالبی در مورد جایگزین های این دارو بیان کنم.

آیا وارفارین جایگزین دارد؟

پاسخ این سؤال مثبت است. بله وارفارین جایگزین دارد. امروزه داروهای بسیاری به عنوان رقیق کننده خون و داروهای ضدّ انعقاد خون شناسایی و در دسترس هستند که می توان از آنها برای جلوگیری و درمان ترومبوز استفاده نمود. ولی باید توجّه داشت که هر کدام از داروهای ضدّ انعقادی موارد مصرف و جایگاه درمانی مخصوص به خود را دارند و نمی توان از این داروها برای همه بیماران بصورت یکسان استفاده نمود.

آیا همه بیماران می توانند از داروهای جایگزین وارفارین استفاده نمایند؟

پاسخ منفی است. برخی از بیماران قلبی انتخابی بجز وارفارین ندارند و لازم است حتماً از وارفارین استفاده نمایند. سه گروه از بیماران قلبی که لازم است وارفارین مصرف کنند عبارتند از:

بیماران با دریچه فلزی قلب

بیمارانی که دریچه‌های فلزی قلبی دارند، حتماً باید از وارفارین استفاده نمایند و باید از مصرف داروهای جایگزین اجتناب نمایند. مطالعات علمی اثر بخشی داروهای جدید را ناقص دانسته‌اند و توصیه می‌شود بیماران با دریچه فلزّی قلب از وارفارین استفاده کنند و عدد INR خود را در محدوده درمانی نگه دارند. 

داروهای جایگزین در این افراد اگرچه می توانند از تولید لخته خون و ترومبوز جلوگیری نمایند ولی اثر آنها کامل و قطعی نیست.

بیماران تنگی دریچه میترال و فیبریلاسیون دهلیزی

این گروه از بیماران هم توصیه می شود از وارفارین استفاده نمایند. افرادی که تنگی ردیچه میترال دارند و دهلیز چپ آنها بزرگ شده است و همزمان آریتمی قلبی بصورت فیبریلاسیون دهلیزی دارند، شانس بسیار بالایی برای ایجاد ترومبوز دارند و مطالعات نشان داده‌اند که اثربخشی وارفارین در این بیماران نسبت به داروهای ضدّ‌انعقاد جدید، بهتر است.

بیماران با سندروم آنتی فسفولیپید

این گروه از بیماران دارای یک سری آنتی بادی و عوامل خودایمنی در بدنشان هستند که آنها را مستعدّ ایجاد ترومبوز و لخته خون در بدن می کند. این بیماران تقریباً در هر قسمت از بدنشان، اعم از شریان، ورید، ریه، مغز، دست و پا و حتّی در خانمهای باردار در جفت و جنین هم استعداد ترومبوز دارند و به همین دلیل میزان سکته قلب و مغزی و سقط جنین در این بیماران بسیار شایع است. توصیه نامه های پزشکی اصرار دارند این بیماران از وارفارین استفاده نمایند و اثر داروهای جایگزین در این افراد قابل قبول نیست.

چه افرادی از جایگزین وارفارین می توانند استفاده کنند؟

غیر از سه مورد اشاره شده، بقیّه بیمارنی که وارفارین استفاده می کنند، می توانند از داروهای جدیدتر رقیق کننده خون استفاده نمایند. بیمارانی که لازم است برای پیشگیری و درمان لخته خون از داروهای ضدّ انعقادی استفاده کنند، عبارتند از:

افراد با فیبریلاسیون دهلیزی

این افراد برای جلوگیری از ایجاد لخته خون در داخل حفرات قلبی لازم است از داروهای ضدّ انعقاد خون استفاده نمایند. مطالعات علمی نشان داده‌اند که دراروهای جایگزین و جدید به اندازه وارفارین، مؤثر هستند و به همین دلیل این افراد می توانند اگر در حال حاضر تحت درمان با وارفارین هستند و دچار کمبود دارو هستند، با نظر پزشک معالج از داروهای جدیدتر استفاده نمایند.

بیماران با ترومبوز

افرادی که بدلیل لخته خون در عروق بدن مانند DVT یا بدلیل آمبولی ریه از وارفارین استفاده می کنند، می توانند داروی خود را به داروهای جدید ضدّ انعقاد تغییر دهند و اثر این داروها مشابه وارفارین بوده است.

افراد با ایسکمی اندام

افرادی که بدلیل لخته خون دچار سکته مغزی شده‌اند یا در عروق دست، پا و عروق احشایی و کلیه دچار ایسکمی و انسداد شده‌اند می توانند برای درمان بیماری و همچنین پیشگیری از تکرار بیماری از داروهای جایگزین وارفارین استفاده نمایند.

افراد با لخته در حفرات و عروق بدن

برخی از افراد هستند که در بررسی با اکوی قلب یا با سونوگرافی مشخص می شود که در حفرات قلب یا در عروق اصلی بدن، دارای لخته خون هستند. اگرچه مطالعه مقایسه‌ای مهمّی با وارفارین وجود ندارد، ولی این افراد هم می توانند در صورت مصرف وارفارین، در دوره کمبود دارو ، آن را با داروهای جدیدتر تعویض نمایند.

داروهای جایگزین وارفارین

این داروها به داروهای ضدّ انعقاد جدید یا غیر وابسته به ویتامین K، معروف هستند و به اختصار NOAC نامیده می شوند. این داروها عبارتند از:

  • دابیگاتران
  • ریواروکسابان
  • آپیکسابان
  • و ادوکسابان

این داروها بصورت خوراکی و برای رقیق کردن خون مورد استفاده قرار می گیرند. 

مشخصّه بارز این دسته از داروها، دوز ثابت و یکسان این داروها برای افراد مختلف است و نکته دوّم اینکه این داروها احتیاج به آزمایش خون دوره‌ای مانند چک پی تی و INR ندارند.

داروهای تزریقی جایگزین وارفارین

دو داروی معروف رقیق کننده خون وجود دارند که می توان با خیال راحت از این داروها در افرادی که وارفارین مصرف می کنند، استفاده نمود. البتّه چون این داروها تزریقی هستند و دردناک می باشند و از سوی دیگر هزینه زیادی به بیمار تحمیل می کنند، بصورت روتین توصیه نمی شوند ولی در مورد کمبود یا جایگزینی دارو، انتخاب های مناسبی به شمار میروند.

این داروها عبارتند از:

هپارین

و انوکساپارین

این داروها با دوز مشخص بصورت وریدی یا زیرجلدی مورد استفاده قرار می گیرند.