"استاتین ها"، داروهای ضدّ کلسترول خون

چربی خون بالا یکی از شناخته شده ترین و مهمترین عوامل خطر ایجاد سکته های قلبی و انسداد عروق کرونر قلب است. در میان انواع چربی های خون، کلسترول و به ویژه نوع بد و مضرّ آن نقش مهمّی در این زمینه دارند. کلسترول موجود در بدن ما از دو منبع تأمین می شود: یکی از طریق خوراکی و غذاهای پر از کلسترولی که استفاده می کنیم و دوّمی توسط کبد. کبد انسان قادر است روزانه مقدار قابل توجّهی کلسترول تولید نماید.

مهار تولید کلسترول در کبد می تواند از دو طریق به کاهش کلسترول خون منجر شود: یکی از طریق کاهش ورودی کلسترول به خون و دومی با افزایش برداشت کلسترول حاصل از تغذیه. زمانی که کبد نتواند خودش کلسترول تولید نماید، برای برطرف کردن نیازهای اولیه خود از کلسترول خون برداشت خواهد کرد و این موضوع می تواند باعث کاهش قابل توجه کلسترول خون شود.

یکی از مهمترین داروهایی که می توانند تولید کلسترول را در کبد مهار کنند، داروهای خانواده "استاتین" هستند.

استاتین چیست؟

استاتین ها دسته ای از داروها هستند که مراحل تولید کلسترول در کبد را مهار می کنند و به همین دلیل در حال حاضر مهمترین داروهای کاهنده کلسترول خون محسوب می شوند. این دسته از داروها اگرچه به عنوان داروهای ضدّ کلسترول خون معروف هستند ولی غیر از اثر آنها بر کاهش کلسترول خون چندین خاصیّت مهمّ و سودمند هم دارند. مانند:

1- این داروها اصطلاحاً خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی دارند که در حفظ سلامت قلب و عروق بدن بسیار مهمّ است.

2- استاتین ها می توانند عروق کرونر و سایر عروق بدن را منعطف و جوان نگه دارند و باعث کاهش سرعت تصلّب شرایین می شوند.

3- این داروها خاصیت ضدّپلاکتی دارند و خاصیت ترومبوز و لخته شدن خون را کاهش می دهند.

4- کاهش فیبرینوژن خون، مهار سیستم انعقادی و حل کردن و از بیم بردن لخته های کوچک جدار عروق هم از دیگر خاصیت های این دسته از داروها می باشد.

به همین دلیل است که بنظر می رسد این داروها بجز کاهش چربی خون و کم کردن از میزان کلسترول بدن می توانند مانع از بروز انسداد در عروق بدن شده و از شدّت بیماری عروق بدن کم کنند.

داروهای خانواده استاتین

 در طول سالهای گذشته تعداد زیادی از این دسته از داروها ابداع شده است و بعد از چندین سال و با پیدایش داروهای جدیدتر از بازار داروهای استاتینی کنار گذاشته شده اند. داروهایی مانند "لووستاتین" و "سیمواستاتین" به مدّت سالها مورد استفاده قرار گرفته اند و امروزه تقریباً مورد استفاده قرار نمی گیرند. سه دسته دارویی پر مصرف و جدید از این دسته دارویی عبارتند از:

1- آتوروستاتینکه بصورت قرص های 10 - 20 و 40 میلی گرم موجود است.

2- رزوستاتین که بصورت قرص های 5 - 10 - 20 و 40 میلی گرمی موجود است.

3- پراواستاتین که در ایران موجود نیست و در دسترس نمی باشد.

چه افرادی باید از استاتین ها استفاده نمایند؟

اگرچه در درجه اوّل این دسته از داروها بنام داروهای کم کننده میزان کلسترول خون مطرح هستند و برای افرادی که کلسترول بالای خون دارند تجویز می شوند ولی دیدگاه در مورد این داروها باید عوض شود و از این داروها بعنوان داروهای موثر بر سلامت قلب و عروق و کم کننده میزان حملات قلبی یاد کرد.

طبق یافته های بدست آمده از مطالعات علمی و براساس توصیه های انجمن های علمی چهار گروه از افراد باید از داروی استاتین استفاده نمایند:

افراد با سابقه بیماری قلبی و عروقی

 تمام افرادی که سابقه انسداد یا تنگی عروق بدن اعم از عروق قلب، مغز، دست یا پا دارند لازم است از داروهای استاتین استفاده نمایند. این افراد عبارتند از:

افرادی که سابقه سکته مغزی دارند.

افراد با سکته قلبی

افراد با تنگی عروق قلبی در آنژیوگرافی

افراد با عمل قلب باز و پیوند عروق کرونر

افراد با انسداد عروق دست، پا، عروق گردن (کاروتید)

این افراد طبق دستورالعمل های پزشکی لازم است تا پایان عمر به شرط عدم بروز عوارض دارو و عدم وجود منع مصرف دارو، از این داروها استفاده نمایند.

افراد دیابتی

 تمام افراد دیابتی لازم است از داروی استاتین استفاده نمایند، چه افراد با بیماری قلبی چه افراد بدون موارد گفته شده در گروه قبلی. افراد دیابتی بدلیل خطر بالای بیماریهای قلبی در این افراد و نوع خاص و مهاجم کلسترول در این افراد لازم است تا پایان عمر و به شرط تحمل دارو و عدم وجود منع مصرف دارو از این داروها استفاده نمایند.

افراد با کلسترول بالا

 افرادی که بیماری های گروه اول را ندارند و دیابتی هم نیستند، به شرط چربی کلسترول نوع LDL بیشتر یا مساوی 190 میلی گرم در دسی لیتر لازم است از داروهای استاتین استفاده نمایند. البته در افراد با کلسترول LDL از 160 تا 189 هم به شرط داشتن سایر عوامل خطر بیماریهای قلبی این داروها تجویز خواهد شد.

افراد در گروههای پرخطر قلبی

 در گروه چهارم افرادی قرار دارند که سه مورد ذکر شده در بالا را ندارند ولی با توجه به سن، وضعیت فشارخون، آزمایش چربی خون و مصرف سیگار در گروه افراد با خطر بالای پیدایش سکته قلبی در ده سال بعد قرار دارند. این خطر که به صورت معمول به وسیله برخی نرم افزارها محاسبه می شود نشان دهنده احتمال ابتلای بالای افراد به بیماریهای قلبی و عروقی در آینده است. افرادی که این میزان از خطر در آنها بیشتر از 5درصد یا بویژه بیشتر از 7.5درصد باشد، لازم است از داروهای استاتینی استفاده نمایند.

عوارض استاتین ها

 استاتین ها در کل داروهای کم عارضه و سالمی هستند . میزان عوارض آنها بسیار کم گزارش شده است. شایعترین عارضه استفاده از داروهای خانواده استاتین عبارتند از:

1- اسهال

2- علایم التهاب حلق و گلو

3- درد مفاصل

4- درد و التهاب عضلانی

5- هپاتیت

درد و التهاب عضلات

 استاتین ها می توانند موجب درد و احساس کوفتگی در عضلات بدن شوند بویژه در عضلات پرکار مانند عضلات ساق پا و ران. این درد بصورت گرفتگی و احساس کوفتگی در عضلات بروز می کند که با فعالیت بدنی و کار کشیدن از عضلات، تشدید پیدا می کند. در برخی مطالعات میزان بروز دردهای عضلانی بدنبال مصرف استاتین تا 5درصد افراد هم گزارش شده است که رقم قابل توجهی است.

اگر شما به دنبال مصرف این دسته از داروها دچار درد و خستگی یا احساس گرفتگی و کوفتگی در عضلات بدن پیدا کردید، لازم است با پزشک خود مشورت نمایید. این علامت وابسته به دوز دارو است و در اغلب موارد با قطع موقت دارو یا کاهش دوز مصرفی دارو از بین می رود. البته در برخی موارد که علایم شدید بوده یا با التهاب عضلات بدن همراه باشد، لازم است دارو مصرف نشود.

هپاتیت و التهاب کبد

یکی دیگر از عوارض داروهای استاتین که البته بسیار نادر هم هست، عبارت است از التهاب کبد و افزایش آنزیم های کبدی. اصولاً برای شروع داروهای استاتین باید از سلامت کبد و بالا نبودن آنزیم های کبدی مطمئن شد. در طول درمان هم باید به تناوب آزمایش کبدی انجام شود تا در صورت بالا رفتن آنزیمهای کبدی دوز دارو را کاهش داد یا آن را موقتاً یا برای همیشه قطع نمود.

استاتین ها می توانند عوارض دیگری هم داشته باشند که کمتر شایع است، مانند:

بی خوابی و اختلال خواب

عفونت و التهاب مجاری ادراری

تهوع

ناراحتی معده

اشتباهات شایع در مورد استاتین ها

از جمله داروهای مهم و مثبت در درمان و پیشگیری از بیماریهای قلبی همین خانواده داروهای استاتین هستند. با اینحال در برخی موارد اشتباهاتی از سوی بیماران و حتی پزشکان در مورد استفاده از این داروها روی می دهد.

استفاده از دوز نامناسب

 داروهای استاتینی در افراد با بیماریهای قلبی و عروقی و افراد با حملات قلبی با دوز 40 و حتی 80 میلی گرم در روز تجویز می شوند. مطالعات نشان داده اند که در بیماران قلبی با انسداد و تنگی عروق کرونر دوزهای بالای دارو بسیار مؤثرتر از دوزهای پایین عمل می کنند.

متأسفانه مکرراً دیده می شود که داروی تجویز شده با نظر بیماران یا اطرافیان آنها یا حتی برخی از همکاران پزشک، کاهش داده شده و بیماران از دوزهای پایین و کمتر مؤثر دارو استفاده می کنند. لطفاً دارو را با دوز تجویز شده مصرف نمایید و از تغییر آن بدون مشورت پرهیز نمایید.

قطع دارو

 برخی از بیماران بعد از اینکه چند هفته یا چند ماه تحت درمان با داروهای استاتین بودند و بعد از انجام آزمایش چربی خون و با مشاهده کاهش چربی خون اقدام به قطع دارو می کنند. توجیه این افراد این است که چون چربی خون من پایین آمده است پس احتیاجی به دارو ندارم.

همانطور که در بالا اشاره شد این دسته از داروها علاوه از کاهش چربی خون فواید و نکات مثبت متعددی برای بدن دارند و علت تجویز استاتین ها صرفاً پایین آوردن میزان چربی خون نیست. بنابراین در ادامه مصرف این داروها تغییر یا قطع دارو را به همکاران پزشک بسپارید و از قطع خودسرانه دارو اجتناب نمایید. چهار گروهی که در بالا اشاره شد و لازم است از داروهای استاتینی استفاده نمایند، باید این داروها را تا سالیان متمادی و شاید تا پایان عمر ادامه دهند و این موضوع ارتباطی به سطح چربی خون ندارد.

مصرف با جم فیبروزیل

 جم فیبروزیل دارویی است که برای درمان تری گلیسیرید بالای خون تجویز می شود. اغلب بیماران با کلسترول بالای خون، همزمان دچار افزایش تری گلیسیرید هم هستند که برای درمان آن از "چم فیبروزیل" یا "فنوفیبرات" استفاده می کنند.

ترکیب دو داروی استاتینی و جم فیبروزیل می تواند خطرنام باشد و این ترکیب با میزان عوارض عضلانی و کبدی بالایی همراه است. به همین توصیه می شود این داروها را همزمان استفاده نکنید.

دکتر امیرفرهنگی