بدن انسان از اعضای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام سیستم گردش خون و رگهای مخصوص به خود را دارند. در دوران جنینی لایه های مختلف جنین به تدریج به سلولهای اختصاصی و اعضای مختلف بدن تمایز پیدا می کنند و به همین دلیل جنس و نوع عروق و جزییات تشکیل دهنده اعضای مختلف بدن با هم متفاوت هستند و بیماریهای عروق اعضای بدن با یکدیگر تفاوتهای اساسی دارند. بیشترین میزان تفاوت و گردش خون را می توان در سیستم گردش خون داخل «ریه» مشاهده کرد.

گردش خون بدن چگونه است؟

در بدن انسانها و بسیاری از موجودات دیگر، کار پمپاژ و به جریان انداختن خون در بدن برعهده قلب است. قلب انسان به دو قسمت کلی «قلب راست» و «قلب چپ» تقسیم میشود که هرکدام از آنها شامل یک ورودی بنام «دهلیز» و یک پمپ اصلی بنام «بطن» هستند. به این ترتیب قلب دارای دو دهلیز راست و چپ و دو بطن راست و چپ است و در کل چهار حفره اصلی دارد. خروجی اصلی قلب هم دو شریان بزرگ و اصلی است که در سمت چپ قلب «شریان آئورت» و در سمت راست قلب «شریان ریوی یا پولمونر» نامیده می شوند. 

بین دهلیز و بطن در هر دو طرف و بین بطن و شریانهای اصلی، دریچه‌هایی وجود دارند که بصورت یکطرفه عمل می کنند، این دریچه باعث عبور خون فقط در یک جهت می شوند و این موضوع باعث می شود که در زمان انقباض قلب خون از یک سمت وارد سیستم داخلی قلب شده و بدون برگشت به عقب، جریان خون به سمت جلو برقرار شود. 

به رگهایی که خون را اعضای بدن به سمت قلب می‌برند، «سیاهرگ یا ورید» و به عروقی که خون را از قلب به خارج می‌برند، «سرخرگ یا شریان» گفته می شود.

گردش خون داخل بدن با توجه به تفاوت‌های اساسی سمت راست و چپ قلب به دو قسمت کلی راست و چپ تقسیم می شود. گردش خون سمت راست قلب که بیشتر با ریه کار می کند، به گردش خون ریوی و سمت چپ قلب که سایر اعضای بدن بجز ریه کار می کند، به گردش خون سیستمیک معروف است.

گردش خون سیستمیک

گردش خون سیستمیک برای تأمین خون مورد نیاز تقریباً تمام اعضای بدن بجز ریه است. در این سیستم، ابتدا خون تمیز و دارای اکسیژن از ریه ها بوسیله سیاهرگهای ریوی به دهلیز چپ و سپس بطن چپ وارد می شود. بطن چپ با قدرت بسیار بالا خون را وارد شریان اصلی قلب یعنی آئورت می کند تا خون با گذشتن از شریانهای اصلی و فرعی در کل بدن توزیع شده و به اعضای بدن مانند مغز، عضلات، پوست و سیستم گوارشی برسد. فشاری که قلب به خون وارد می کند بسیار بالا و در حدود ۱۲۰ میلی متر جیوه است تا خون بتواند با این فشار بالا در سراسر بدن منتشر و پخش شود. 

خون بعد از مصرف شدن در اعضای بدن و برداشتن قند و اکسیژن به خون تیره تبدیل می شود و وارد وریدها و سیاهرگهای فرعی و سپس وریدهای اجوف - ونا کاوا - فوقانی و تحتانی شده و وارد سمت راست قلب می شود.

گردش خون سیستمیک دارای فشار بالای سیستولی ۱۲۰ و دیاستولی ۸۰ میلی متر جیوه است. جدار شریانها و عروق این گردش خون ضخامت و مقاومت بالایی دارند.

گردش خون ریوی

بافت ریه نسبت به سایر اعضای بدن بسیار نرم و انعطاف پذیر است. این بافت حالت اسفنجی دارد و به نوعی از تعداد بسیار زیادی حبابچه یا آلوئول تشکیل شده است تا با استفاده از جدار بسیار نازک آنها، تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن در دو طرف دیواره حبابچه‌ها براحتی صورت پذیرد. به همین دلیل فشارخون داخل عروق ریه، بسیار پایین و در حد یک پنجم تا یک ششم گردش خون سیستمیک است. 

در این سیستم گردش خون، خون بازگشتی از اعضای بدن که فاقد اکسیژن و پر از دی اکسید کربن است، وارد دهلیز راست و سپس بطن راست می شود. بطن راست نسبت به بطن چپ ضعیف تر است و حداکثر فشار نرمالی که به خون وارد می کند ۲۵ تا ۳۰ میلی متر جیوه است. خون بطن راست با این فشار وارد شریان ریوی و عروق ریه شده و در سراسر ریه پخش می شود تا مبادله اکسیژن با دی اکسید کربن صورت بگیرد. 

خون سالم و پر از اکسیژن سپس از راه سیاهرگهای ریوی وارد دهلیز چپ می شود تا وارد گردش خون سیستمیک شود.

گردش خون ریوی به داشتن انعطاف بالا، دیواره نازک و فشارخون پایین معروف است.